گیجی (dizziness) احساس گمراه‌کننده‌ای از عدم تعادل یا سبکی‌سر است. ممکن است احساس کنید که غش کنید (بیهوش شوید) و یا محیط اطراف شما در حال حرکت یا چرخیدن به دور شما است.
هر دو احساس گاهی همراه با حالت تهوع یا استفراغ رخ می‌دهد. گیجی به تنهایی بیماری نیست، بلکه علامت یک علت زمینه‌ای است.
برخی از علل احتمالی گیجی عبارتند از:
- سرگیجه وضعیتی حمله‌ای خوش‌خیم (BPPV)
- افت قند خون
- افت فشار خون
- مصرف برخی داروها
- مشکلات گوش داخلی
- مشکلات گردش خون
- مشکلات خاصی مانند کم خونی، میگرن یا اضطراب
- سکته مغزی
- بیماری حرکت
- آسیب‌های سر
- برخی بیماری‌ها، مانند سرماخوردگی
درمان گیجی شما معمولاً درمان یکی از این بیماری‌ها و سایر مشکلات پزشکی است.
درمان‌های گیجی
برخی از غذاها و مواد مغذی ممکن است به تسکین علائم گیجی کمک کنند.
آب
کمبود آب و دهیدراتاسیون بدن یکی از دلایل شایع گیجی است. اگر هنگام گیجی، احساس خستگی و تشنگی می‌کنید و ادرار شما کمتر شده است، سعی کنید آب بنوشید.
زنجبیل
زنجبیل ممکن است به تسکین علائم بیماری حرکت و گیجی کمک کند. همچنین ممکن است به درمان حالت تهوع در زنان باردار کمک کند.
می‌توانید زنجبیل را به اشکال مختلف مصرف کنید. زنجبیل تازه یا آسیاب شده را به رژیم غذایی خود اضافه کنید، چای زنجبیل بنوشید یا مکمل زنجبیل مصرف کنید.
البته همیشه باید قبل از مصرف هرنوع مکمل، حتی اگر طبیعی باشد، با پزشک خود مشورت کنید. مکمل‌ها می‌توانند با سایر بیماری‌ها یا مشکلات پزشکی شما یا داروهای مصرفی‌تان تداخل ایجاد کنند.
ویتامین C
طبق انجمن منییر، درصورت ابتلا به بیماری منییر، مصرف ویتامین C می‌تواند سرگیجه را کاهش دهد. غذاهای غنی از ویتامین C عبارتند از:
- پرتقال
- گریپ‌فروت
- توت‌فرنگی
- فلفل دلمه‌ای
ویتامین E
ویتامین E می‌تواند به حفظ قابلیت ارتجاعی (الاستیسیتی) عروق خونی کمک کند و این کار باعث پیشگیری از مشکلات گردش خون می‌شود. ویتامین E را می‌توان در موارد زیر یافت:
- جوانه گندم
- بذرها
- آجیل
- کیوی
- اسفناج
ویتامین D
نشان داده شده است که ویتامین D به بهبود علائم پس از حملات سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم کمک می‌کند.
آهن
اگر پزشک شما فکر می‌کند کم خونی دارید، ممکن است شما را به دریافت آهن بیشتر ترغیب کند. آهن را می‌توان در غذاها زیر یافت:
- گوشت قرمز
- گوشت پرندگان
- حبوبات
- سبزی‌های دارای برگ تیره
داروهایی برای درمان گیجی
داروهای درمان گیجی اغلب بر درمان مشکل زمینه‌ای تمرکز می‌کنند.
به‌عنوان مثال، داروی پیشگیرانه میگرن اغلب زمانی تجویز می‌شود که همراه با میگرن، سرگیجه یا احساس گیجی داشته باشید. برای کاهش شدت حملات اضطرابی که باعث سرگیجه می‌شوند نیز می‌توان داروهای ضداضطراب تجویز کرد.
سایر داروهایی که ممکن است برای سرگیجه استفاده شوند عبارتند از:
- قرص‌های آب یا داروهای دیورتیک (ادرارآور): ممکن است به‌عنوان درمان بیماری‌هایی مانند بیماری منییر، که باعث تجمع مایع در گوش داخلی می‌شود، استفاده شود.
- آنتی‌هیستامین‌ها و آنتیکولینرژیکها: تنها داروهای تجویزی هستند که به‌طور کامل بر درمان گیجی، به‌جای بیماری زمینه‌ای تمرکز دارند.
- آنتی‌هیستامین‌های بدون نسخه: گزینه‌ای دیگر است، اگرچه انواع داروهای غیر خواب‌آور در درمان گیجی تاثیر کمتری دارند.
تمرینات ورزشی و تمرینات سبک‌زندگی
وقتی احساس گیجی می‌کنید، دراز کشیدن در اسرع وقت اغلب به شما کمک می‌کند. اگر سرگیجه شدید دارید، وقتی دراز کشیده‌اید، چشم‌های خود را ببندید. اگر به شدت احساس گرما می‌کنید (گرمازدگی)، نوشیدنی خنک بخورید و به جایی که سایه با تهویه هوای مناسب است، بروید.
مانور اپلی (Epley)
مانور اپلی را می‌توانید در خانه انجام دهید، تمرینی است که می‌تواند به درمان گیجی، به‌ویژه در موارد سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم کمک کند. این مانور برای خارج کردن بلورها از مجاری گوش و کاهش گیجی طراحی شده است.
طبق کتاب پزشکی جان هاپکینز، مانور اپلی شامل مراحل زیر است:
- روی تخت بنشینید و سر خود را تا نیمه به سمت راست برگردانید.
- درحالیکه سرتان را برگردانده‌اید، به پشت دراز بکشید. فقط باید یک بالش زیر شانه‌های شما باشد و سر شما به حالت خوابیده قرار گیرد.
- این وضعیت را به مدت 30 ثانیه حفظ کنید.
- سر خود را بدون بلند کردن بچرخانید به‌طوری که تا نیمه به سمت چپ باشد. 30 ثانیه دیگر صبر کنید.
- درحالیکه سرتان را برگردانده‌اید، بدن را به سمت چپ بچرخانید تا به پهلو دراز بکشید. 30 ثانیه صبر کنید.
- به پهلوی چپ خود بنشینید.
خودآگاهی
اگر مستعد سرگیجه هستید، به پزشک خود اطلاع دهید. این اطلاعات می‌تواند وقتی تحت‌درمان هستید، کمک‌کننده باشد.
اگر نسبت به این که ممکن است زمین بخورید یا تعادل خود را از دست دهید بیشتر آگاه باشید، ممکن است برای پیشگیری از آسیب‌ها آمادگی بیشتری داشته باشید. اگر بتوانید تشخیص دهید چه چیزی باعث گیجی شما می‌شود، می‌توانید از عوامل محرک دوری کنید.
طب سوزنی
طب سوزنی ممکن است به درمان گیجی کمک کند. طب سوزنی روش فرو کردن سوزن‌های کوچک و باریک در مناطق خاصی از پوست است. در مطالعه‌ای کوچک و معتبر، به نظر می‌رسید طب سوزنی علائم گیجی را کاهش می‌دهد.
فیزیوتراپی
نوع خاصی از فیزیوتراپی به نام توانبخشی دهلیزی ممکن است کمک کند. فیزیوتراپی همچنین می‌تواند تعادل را بهبود بخشد.
پیشگیری از گیجی
سبک زندگی سالم می‌تواند به درمان گیجی و جلوگیری از آن کمک کند.
سعی کنید میزان استرس خود در زندگی را کاهش دهید. مقدار زیادی آب بنوشید. به اندازه کافی بخوابید.
همچنین باید از مصرف نمک، الکل، کافئین و تنباکو خودداری کنید. طبق گفته مایو کلینیک، مصرف مکرر این مواد می‌تواند علائم شما را افزایش دهد.
علل گیجی
گیجی دلایل مختلفی دارد. برخی از این دلایل، جدی‌تر از برخی دیگر هستند.
سرگیجه وضعیتی حمله‌ای خوش‌خیم (BPPV) یکی از علل شایع سرگیجه است. این اختلال به دلیل تغییرات خاصی هنگام تغییر وضعیت سر شما ایجاد می‌شود و می‌تواند باعث دوره‌های کوتاهی از گیجی خفیف تا شدید شود که معمولاً با حرکات سر شروع می‌شود.
سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم اغلب ایدیوپاتیک (ناشناخته) است، به این معنی که علت شناخته‌شده‌ای ندارد؛ البته می‌تواند در اثر ضربه به سر نیز ایجاد شود. طبق گفته مایو کلینیک، بین BPPV و میگرن ارتباطی وجود دارد.
افت قند خون یا قند خون پایین، یکی از علل شایع احساس گیجی است. افت فشار خون یا فشار خون پایین نیز می‌تواند باعث خستگی و گیجی شود.
داروهای خاص نیز می‌توانند باعث گیجی شوند.
به‌عنوان مثال، داروهای فشار خون ممکن است فشار خون شما را بیش از حد کاهش دهند و منجر به گیجی شوند. گیجی به‌عنوان عارضه جانبی شایع برای داروهای آرام‌بخش و مسکن مطرح است. داروهای ضدتشنج و ضدافسردگی نیز می‌توانند باعث گیجی شوند.
اگر فکر می‌کنید گیجی شما ناشی از هرگونه دارویی است که مصرف می‌کنید، با پزشک خود مشورت کنید.
سایر علل شایع گیجی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- مشکلات گوش داخلی، مانند عفونت یا تجمع مایع، که می‌تواند تعادل را تحت تأثیر قرار دهد
- مشکلات گردش خون، ازجمله گردش خون ضعیف که از رسیدن جریان خون کافی به مغز یا گوش داخلی جلوگیری می‌کند
- کمبود آب بدن (دهیدراتاسیون)
- گرمازدگی یا احساس گرمای بیش از حد
- آسیب‌های سر و گردن
- سکته مغزی
مواقعی وجود دارد که گیجی فوریت پزشکی است. اگر گیجی همراه با تاری دید یا دوبینی، ضعف یا بی‌حسی در بدن، اختلال در گفتار یا سردردهای شدید دارید، بلافاصله با شماره 115 تماس بگیرید.
بیماری‌های مرتبط با گیجی
برخی بیماری‌ها با گیجی همراه است. این موارد شامل:
- آنمی یا سطح آهن پایین
- اختلالات اضطرابی، که می‌تواند باعث گیجی هنگام حملات شود
- اختلالات عصبی، مانند مولتیپل اسکلروزیس یا پارکینسون، که باعث عدم تعادل می‌شود
- میگرن‌های مزمن
