سرفه (cough)، شیوه دفاعی بدن برای از بین بردن ماده محرک است.
هنگامی که چیزی گلو یا راه هوایی شما را تحریک می‌کند، سیستم عصبی هشداری به مغز شما می‌فرستد. مغز شما با دستور دادن به ماهیچه‌های قفسه سینه و شکم‌تان برای منقبض شدن و خارج کردن هوا، پاسخ می‌دهد.
سرفه رفلکس دفاعی مهمی است که به محافظت از بدن شما در برابر عوامل محرک کمک می‌کند، ازجمله:
- مخاط
- دود
- آلرژن‌ها، مانند گرد و غبار، کپک و گرده گل
سرفه نشانه بسیاری از بیماری‌ها و مشکلات است. گاهی اوقات ویژگی‌های سرفه شما می‌تواند سرنخی از علت آن باشد.
سرفه را می‌توان این‌گونه توصیف کرد:
- رفتار یا تجربه. چه موقع و چرا سرفه اتفاق می‌افتد؟ هنگام شب اتفاق می‌افتد، بعد از خوردن غذا و یا هنگام ورزش؟
- مشخصات. سرفه شما چگونه است؟ منقطع و بریده‌بریده، مرطوب یا خشک؟
- مدت زمان. آیا سرفه شما کمتر از 2 یا 6 هفته و یا بیشتر از 8 هفته طول می‌کشد؟
- اثرات. آیا سرفه شما علائم مرتبطی مانند بی‌اختیاری ادرار، استفراغ یا بی‌خوابی ایجاد می‌کند؟
- درجه و شدت. چقدر بد است؟ آیا آزاردهنده، مداوم یا ناتوان‌کننده است؟
گاهی‌اوقات انسداد در مجاری تنفسی، رفلکس سرفه را فعال می‌کند. اگر شما یا فرزندتان چیزی را بلعیده‌اید که می‌تواند راه تنفسی شما را مسدود کند، سریع به پزشک مراجعه کنید. علائم خفگی شامل موارد زیر است:
- پوست مایل به آبی
- از دست دادن هوشیاری
- ناتوانی در گفتار یا گریه
- خس‌خس سینه یا سایر صداهای عجیب تنفسی
- سرفه ضعیف یا بی‌اثر
- وحشت
اگر هرکدام از این علائم را مشاهده کردید، با شماره 115 تماس بگیرید و مانور Heimlich یا CPR را انجام دهید.
سرفه مرطوب
سرفه مرطوب، که سرفه مولد نیز نامیده می‌شود، سرفه‌ای است که به‌طور معمول همراه با خارج شدن مخاط است.
سرماخوردگی یا آنفولانزا معمولا باعث سرفه‌های مرطوب می‌شود. این شرایط می‌توانند به‌آرامی یا به‌سرعت ظاهر شوند و ممکن است با علائم دیگری همراه باشند، مانند:
- آبریزش بینی
- ترشح پشت بینی
- خستگی
سرفه مرطوب به نظر مرطوب می‌رسد، به علت این‌که بدن شما مخاط را از سیستم تنفسی شما خارج می‌کند. سیستم تنفسی شامل اندام‌های زیر است:
- حلق
- بینی
- مجاری هوایی
- ریه‌ها
اگر سرفه مرطوب دارید، ممکن است احساس کنید پشت گلو یا قفسه سینه شما چیزی گیر کرده یا چکه می‌کند. برخی از سرفه‌های شما مخاط را وارد دهان می‌کند.
سرفه‌های مرطوب ممکن است حاد باشد و کمتر از 3 هفته طول بکشد و یا مزمن باشد و در بزرگسالان بیش از 8 هفته یا در کودکان 4 هفته ادامه داشته باشد. مدت زمان سرفه می‌تواند سرنخ بزرگی از علت آن باشد.
بیماری‌هایی که می‌تواند باعث سرفه مرطوب شود شامل موارد زیر است:
- سرماخوردگی یا آنفولانزا
- ذات‌الریه
- بیماری انسداد مزمن ریوی (COPD)، ازجمله آمفیزم و برونشیت مزمن
- برونشیت حاد
- آسم
سرفه‌ای که در نوزادان، کودکان نوپا و کودکان، کمتر از 3 هفته طول می‌کشد تقریبا همیشه ناشی از سرماخوردگی یا آنفولانزا است.
درمان سرفه مرطوب
- نوزادان و کودکان نوپا. با مرطوب‌کننده بخار سرد درمان کنید. همچنین می‌توانید از قطره‌های نمکی در مجاری بینی استفاده کنید و سپس بینی را با پوآر بینی تمیز کنید. به نوزادان یا کودکان نوپای زیر 2 سال، داروی سرفه یا سرماخوردگی بدون نسخه (OTC) ندهید.
- کودکان. آزمایش بالینی کوچکی نشان داد که خوردن نصف قاشق چای‌خوری عسل نیم ساعت قبل از خواب سرفه را کاهش می‌دهد و باعث خواب بهتر در کودکان 1 سال به بالا می‌شود. شب‌ها از رطوبت‌ساز استفاده کنید تا هوا را مرطوب کند. قبل از استفاده از داروهای بدون نسخه سرفه و سرماخوردگی برای درمان، با پزشک خود درباره آن‌ها مشورت کنید.
- بزرگسالان. بزرگسالان می‌توانند سرفه‌های مرطوب حاد را با داروهای تسکین‌دهنده علائم سرفه یا سرماخوردگی بدون نسخه و یا با عسل درمان کنند. اگر سرفه بیش از 3 هفته ادامه داشته باشد ممکن است نیاز به درمان با آنتی‌بیوتیک یا سایر روش‌های درمانی باشد.
سرفه خشک
سرفه خشک سرفه‌ای است که مخاط ایجاد نکند. ممکن است احساس کنید که پشت حلق‌تان دچار قلقلک و خارش شده‌اید که رفلکس سرفه را فعال می‌کند و باعث سرفه‌های خشک و منقطع در شما می‌گردد.
کنترل سرفه‌های خشک اغلب دشوار است و ممکن است به‌صورت طولانی‌مدت وجود داشته باشد. سرفه‌های خشک به این دلیل رخ می‌دهد که در دستگاه تنفسی شما التهاب یا تحریکی وجود دارد، اما مخاط بیش از حدی که منجر به سرفه شود وجود ندارد.
سرفه‌های خشک اغلب به دلیل عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی، مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا، ایجاد می‌شوند.
هم در کودکان و هم در بزرگسالان، معمولا سرفه‌های خشک چند هفته پس از رفع سرماخوردگی یا آنفولانزا باقی می‌مانند. سایر علل احتمالی سرفه خشک عبارت‌اند از:
- التهاب حنجره
- گلو درد
- خروسک
- التهاب لوزه
- سینوزیت
- آسم
- آلرژی
- بیماری رفلاکس معده-مری (GERD)
- داروها، به‌ویژه مهارکننده‌های ACE
- قرار گرفتن در معرض مواد تحریک‌کننده مانند آلودگی هوا، گرد و غبار یا دود
کرونا (کووید-19) و سرفه خشک
سرفه خشک یکی از شایع‌ترین علائم کووید-19 (COVID-19) است. سایر علائم نشان‌دهنده کووید-19 شامل تب و تنگی نفس است.
اگر بیمار هستید و فکر می‌کنید به کرونا مبتلا هستید، مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری امریکا (CDC) موارد زیر را توصیه می‌کنند:
- در خانه بمانید و از مکان‌های عمومی دوری کنید
- تا جایی که ممکن است خود را از همه اعضای خانواده و حیوانات خانگی جدا کنید
- دهان خود را هنگام سرفه و عطسه بپوشانید
- اگر در کنار افراد دیگر هستید از ماسک پارچه‌ای استفاده کنید
- با پزشک خود در تماس باشید
- اگر در نهایت به مراقبت پزشکی نیاز داشتید، تماس بگیرید
- دستان خود را مرتب بشویید
- از به اشتراک گذاشتن وسایل خود در خانه با سایر افراد در خانه خودداری کنید
- اغلب اوقات سطوح مشترک را ضدعفونی کنید
- علائم خود را کنترل کنید
اگر هریک از علائم زیر را مشاهده کردید، باید به اورژانس مراجعه کنید:
- مشکل تنفسی
- سنگینی یا گرفتگی در قفسه سینه
- لب‌های مایل به آبی
- گیجی
درمان سرفه خشک
درمان سرفه خشک به علت آن بستگی دارد.
- نوزادان و کودکان نوپا. در نوزادان و کودکان نوپا، سرفه‌های خشک معمولاً نیازی به درمان ندارند. رطوبت‌ساز می‌تواند به‌راحتی به بیشتر آن‌ها کمک کند. برای درمان خروسک، کودک خود را حمام پُر از بخار یا محیط بیرون در هوای خنک شب ببرید.
- کودکان. رطوبت‌ساز به ممانعت از خشک شدن سیستم تنفسی آن‌ها کمک می‌کند. کودکان بزرگتر همچنین می‌توانند از قطره‌های سرفه برای تسکین گلودرد استفاده کنند. اگر وضعیت آن‌ها بیش از 3 هفته ادامه داشت، درمورد سایر دلایل با پزشک خود صحبت کنید. کودک شما ممکن است به آنتی‌بیوتیک، آنتی‌هیستامین یا داروهای آسم نیاز داشته باشد.
- بزرگسالان. سرفه خشک مزمن و طولانی‌مدت در بزرگسالان می‌تواند دلایل زیادی داشته باشد. در مورد علائمی مانند درد و سوزش سر دل به پزشک خود بگویید. ممکن است به آنتی‌بیوتیک، آنتی‌اسید، داروهای آسم یا آزمایش‌های بیشتر نیاز داشته باشید. تمام داروها و مکمل‌هایی را که اکنون مصرف می‌کنید به پزشک خود بگویید.
سرفه حمله‌ای
سرفه حمله‌ای، سرفه‌ای همراه با حملات متناوب سرفه خشن و غیر قابل کنترل است. سرفه حمله‌ای منجر به احساس خستگی و درد می‌شود. مبتلایان برای نفس کشیدن، تقلا می‌کنند و ممکن است استفراغ کنند.
سیاه‌سرفه، عفونتی باکتریایی است که باعث ایجاد سرفه‌های شدید می‌شود.
طی حملات سیاه‌سرفه، ریه‌ها تمام هوای موجود در خود را آزاد می‌کنند و این باعث می‌شود فرد به شکلی شدید و خشن و با صدای «هوپ»، هوا را وارد ریه‌ها کند (عمل دم).
نوزادان بیشتر در معرض خطر سیاه‌سرفه قرار دارند و با عوارض جدی‌تری روبرو می‌شوند. برای آن‌ها، سیاه‌سرفه ممکن است کشنده باشد.
برای سنین 2 ماه به بالا، واکسیناسیون بهترین روش برای پیشگیری از ابتلا به سیاه‌سرفه است.
سیاه‌سرفه اغلب باعث سرفه‌های حمله‌ای می‌شود. سایر دلایل احتمالی بروز سرفه شدید عبارت‌اند از:
- آسم
- بیماری انسداد مزمن ریوی
- ذات‌الریه
- بیماری سل
- خفگی
درمان‌سرفه حمله‌ای
افراد در هرسنی برای درمان سیاه‌سرفه به درمان آنتی‌بیوتیکی نیاز دارند.
سیاه‌سرفه بسیار مسری است، بنابراین اعضای خانواده و نزدیکان فردی که سیاه‌سرفه دارد نیز باید تحت درمان قرار گیرند. هرچه سیاه‌سرفه زودتر درمان شود، نتیجه بهتری خواهد داشت.
سرفه خروسک
خروسک عفونتی ویروسی است که به‌طور معمول کودکان 5 ساله و کمتر را درگیر می‌کند.
خروسک باعث تحریک و متورم شدن راه هوایی فوقانی می‌شود. کودکان خردسال قبل از ابتلا نیز مجاری تنفسی باریک‌تری دارند. وقتی تورم، راه هوایی را بیشتر باریک می‌کند، تنفس دشوار می‌شود.
خروسک سرفه‌ی مشخص «پارس‌مانندی» ایجاد می‌کند که شبیه صدای خوک آبی به نظر می‌رسد. تورم در حنجره و اطراف آن نیز باعث صدایی خش‌دار و تولید صداهای با فرکانس بالا هنگام تنفس می‌شود.
خروسک می‌تواند برای کودکان و والدین ترسناک باشد. کودکان ممکن است:
- به‌سختی نفس بکشند
- هنگام تنفس، صداهای با فرکانس بالا تولید کنند
- خیلی تند نفس بکشند
در موارد شدید، کودکان رنگ‌پریده یا کبود می‌شوند.
درمان‌سرفه خروسک
خروسک معمولا بدون درمان و خودبه‌خود برطرف می‌شود. درمان‌های خانگی شامل موارد زیر است:
- قرار دادن رطوبت‌ساز بخار سرد در اتاق خواب فرد مبتلا
- بردن کودک به داخل حمام پُر از بخار حداکثر تا 10 دقیقه
- بردن کودک به محیط بیرون برای تنفس هوای خنک
- بردن کودک برای گردشی با ماشین در حالی که پنجره‌ها تاحدی برای هوای خنک‌تر باز است
- دادن استامینوفن کودکان (Tylenol) برای تب، طبق دستور متخصص اطفال
- اطمینان حاصل کردن از این‌که کودک‌تان مایعات زیادی بنوشد و استراحت زیاد داشته باشد
- در موارد شدید، کودکان ممکن است به درمان تنفسی نبولایزر (ریزپاش) یا استروئید تجویزی برای کاهش التهاب نیاز داشته باشند
چه زمانی به پزشک مراجعه کنید
بسیاری از سرفه‌ها به ویزیت پزشک نیاز ندارند. این امر به نوع سرفه و مدت زمان آن و همچنین سن و سلامتی فرد بستگی دارد.
افراد مبتلا به سایر بیماری‌های ریوی، مانند آسم و بیماری انسداد مزمن ریوی، ممکن است زودتر یا بیشتر از دیگران به درمان نیاز داشته باشند.
کودکان مبتلا به سرفه درصورتی که موارد زیر را داشته باشند باید به پزشک مراجعه کنند:
- سرفه بیش از 3 هفته
- تب بیش از 102 درجه فارنهایت (38.89 درجه سانتی‌گراد) یا هردرجه‌ای از تب در کودکان 2 ماهه و کمتر
- تنگی نفس تاحدی که دیگر نتواند صحبت کند و راه برود
- رنگ‌پریده یا آبی شود
- آب بدن کم شده یا قادر به بلع غذا نباشد
- بسیار خسته باشد
- هنگام حملات شدید سرفه، صدای هوپ ایجاد کند
- علاوه بر سرفه، خس‌خس سینه نیز داشته باشد
اگر فرزندتان دچار موارد زیر شد، با 115 تماس بگیرید:
- از هوش برود
- نتوانید او بیدار کنید
- ضعیف‌تر از آن باشد که بتواند بایستد
بزرگسالان مبتلا به سرفه درصورت موارد زیر باید با پزشک خود تماس بگیرند:
- سرفه بیش از 8 هفته
- سرفه خونی
- تب بیش از 100.4 درجه فارنهایت (38 درجه سانتی‌گراد)
- ضعف شدید داشته باشد، به‌طوری که نتواند صحبت کند یا راه برود
- دچار کم‌آبی شدید باشد
- هنگام حملات شدید سرفه، صدای هوپ ایجاد کند
- علاوه بر سرفه، خس‌خس سینه نیز داشته باشد
- روزانه دچار رفلاکس اسید معده یا سوزش سر دل و یا به‌طور کلی سرفه‌ای شود که در خواب اختلال ایجاد کند
اگر فرد بزرگسالی دچار موارد زیر شد، با 115 تماس بگیرید:
- از هوش برود
- نتوانید او بیدار کنید
- ضعیف‌تر از آن باشد که بتواند بایستد
چکیده
انواع مختلفی از سرفه وجود دارد. ویژگی‌ها، مدت زمان و شدت سرفه ممکن است دلیل آن را نشان دهد. سرفه علامت بسیاری از بیماری‌هاست و می‌تواند در اثر شرایط مختلفی ایجاد شود.