نیستاگموس (Nystagmus) بیماری است که باعث حرکت غیرارادی و سریع یک یا هر دو چشم میشود و اغلب همراه با مشکلات بینایی، ازجمله تاری دید رخ میدهد.
این حالت را گاهی “چشمهای رقصان” مینامند.
علائم نیستاگموس
علائم شامل حرکات سریع و غیرقابل کنترل چشم است. جهت حرکت، نوع نیستاگموس را تعیین میکند:
- نیستاگموس افقی شامل حرکات چشم به طرفین است.
- نیستاگموس عمودی شامل حرکات بالا و پایین چشم است.
- نیستاگموس چرخشی یا پیچشی شامل حرکات دایرهای است.
این حرکات بسته به علت ممکن است در یک یا هر دو چشم ایجاد شود.
انواع نیستاگموس
نیستاگموس زمانی اتفاق میافتد که بخشی از مغز یا گوش داخلی که حرکت و موقعیت چشم را تنظیم میکند بهدرستی عمل نکند.
لابیرنت (labyrinth)، دیواره خارجی گوش داخلی است که به شما کمک میکند حرکت و موقعیت را احساس کنید. همچنین به کنترل حرکات چشم کمک میکند. این بیماری میتواند ژنتیکی یا اکتسابی باشد.
سندرم نیستاگموس کودکان
نیستاگموس مادرزادی، سندرم نیستاگموس کودکان (INS) نامیده میشود و ممکن است بیماری ژنتیکی ارثی باشد. سندرم نیستاگموس کودکان معمولاً در شش هفته تا سه ماه اول زندگی کودک ظاهر میشود.
این نوع نیستاگموس معمولاً خفیف است و بهطور معمول به دلیل مشکل زمینهای ایجاد نمیشود. در موارد نادر، بیماری چشمی مادرزادی میتواند باعث INS شود. آلبینیسم (Albinism) یک بیماری ژنتیکی مرتبط با INS است.
بیشتر افراد مبتلا به INS نیازی به درمان ندارند و در آینده دچار عارضهای نخواهند شد. در حقیقت، بسیاری از افراد مبتلا به INS حتی متوجه حرکات چشم خود نمیشوند. البته مشکلات بینایی شایع است.
مشکلات بینایی ممکن است خفیف تا شدید باشد و بسیاری از افراد به لنزهای اصلاحی نیاز دارند و یا تصمیم به جراحی اصلاحی میگیرند.
نیستاگموس اکتسابی
نیستاگموس اکتسابی یا حاد میتواند در هر مرحله از زندگی ایجاد شود. اغلب به دلیل آسیب یا بیماری اتفاق میافتد. نیستاگموس اکتسابی معمولاً به دلیل اتفاقاتی که بر لابیرنت گوش داخلی تأثیر میگذارند، رخ میدهد.
دلایل احتمالی نیستاگموس اکتسابی
دلایل احتمالی نیستاگموس اکتسابی عبارتند از:
- سکته مغزی
- داروهای خاص، ازجمله داروهای آرامبخش و ضدتشنج مانند فنیتوئین (دیلانتین)
- مصرف بیش از حد الکل
- آسیب یا ضربه به سر
- بیماریهای چشم
- بیماریهای گوش داخلی
- کمبود B-12 یا تیامین
- تومورهای مغزی
- بیماریهای سیستم عصبی مرکزی، ازجمله مولتیپل اسکلروزیس
چهزمانی به پزشک مراجعه کنید
درصورت مشاهده علائم نیستاگموس به پزشک مراجعه کنید. نیستاگموس اکتسابی همیشه به دلیل یک بیماری یا مشکل زمینهای رخ میدهد. شما میخواهید متوجه شوید که آن بیماری و بهترین روش درمان آن چیست.
تشخیص نیستاگموس
اگر نیستاگموس مادرزادی دارید، درصورت بدتر شدن مشکل یا نگرانی درمورد بیناییتان، باید به چشمپزشک مراجعه کنید.
چشم پزشک شما میتواند با انجام معاینه چشم، نیستاگموس را تشخیص دهد. پزشک از شما درمورد سابقه پزشکیتان سوال میکند تا تعیین کند آیا مشکلات زمینهای، داروها یا شرایط محیطی ممکن است در مشکلات بینایی شما نقش داشته باشد یا نه. همچنین ممکن است:
- دید ما را اندازهگیری کند تا نوع مشکل بینایی شما مشخص شود
- برای تعیین قدرت لنز درست، که برای جبران مشکلات بیناییتان نیاز دارید، تست انکسار انجام دهد
- چگونگی تمرکز و نگاه خیره، حرکت و عملکرد دو چشم در کنار هم را تست کند تا به دنبال مشکلی باشد که کنترل حرکات چشم را تحت تأثیر قرار میدهد یا استفاده از هردو چشم بهصورت همزمان را دشوار میسازد.
اگر تشخیص چشم پزشك نیستاگموس بود، ممكن است به شما توصیه كند كه برای رفع هرگونه بیماری زمینهای، به پزشك اصلی خود مراجعه كنید. همچنین ممکن است نکاتی را درمورد کارهایی که باید در خانه انجام دهید تا به شما کمک کند با نیستاگموس کنار بیایید، توصیه کند.
پزشک میتواند کمک کند تا علت نیستاگموس مشخص شود. او ابتدا درمورد سابقه پزشکی شما سوال میکند و سپس معاینه فیزیکی انجام میدهد.
اگر پزشک نتواند بعد از گرفتن شرححال و انجام معاینه فیزیکی علت نیستاگموس شما را تشخیص دهد، آزمایشهای مختلفی انجام میدهد. آزمایش خون میتواند به پزشک کمک کند تا هر کمبود ویتامینی را رد کند.
آزمایشات تصویربرداری، مانند اشعه ایکس، سیتی اسکن و اِمآرآی به پزشک کمک میکند تا تشخیص دهد آیا ناهنجاری ساختاری در مغز یا سر شما باعث وجود نیستاگموس شده است یا خیر.
درمان نیستاگموس
درمان نیستاگموس بستگی به مادرزادی یا اکتسابی بودن این بیماری دارد. نیستاگموس مادرزادی نیازی به درمان ندارد، اگرچه موارد زیر میتواند به بهبود بینایی شما کمک کند:
- عینک
- لنزهای تماسی
- افزایش روشنایی اطراف خانه
- وسایل بزرگنمایی
گاهی طی دوران کودکی، بدون درمان، نیستاگموس مادرزادی کمتر میشود. اگر کودک شما نیستاگموس بسیار شدید دارد، ممکن است پزشک او جراحی به نام تنوتومی (tenotomy) را برای تغییر وضعیت عضلات کنترلکننده حرکات چشم پیشنهاد دهد.
چنین جراحی نمیتواند نیستاگموس را درمان کند، اما میتواند شدت مشکل را تا میزانی بهبود ببخشد که کودکتان برای بهبود دید خود، سرش را بچرخاند.
اگر نیستاگموس اکتسابی دارید، درمان بر علت زمینهای متمرکز خواهد بود. برخی از درمانهای رایج برای نیستاگموس اکتسابی عبارتند از:
- تغییر داروها
- اصلاح کمبودهای ویتامینی با مکملها و اصلاحات غذایی
- قطرههای چشمی دارویی برای عفونتهای چشم
- آنتیبیوتیک برای عفونت گوش داخلی
- سم بوتولینوم برای درمان اختلالات شدید بینایی ناشی از حرکت چشم
- لنزهای عینک مخصوص که پریزم (prism) نامیده میشوند
- جراحی مغز برای اختلالات سیستم عصبی مرکزی یا بیماریهای مغزی
چشمانداز افرادی که نیستاگموس دارند
نیستاگموس ممکن است با گذشت زمان، با یا بدون درمان بهبود یابد. با این وجود، نیستاگموس هرگز بهطور کامل از بین نمیرود.
علائم نیستاگموس میتواند کارهای روزمره را دشوارتر کند. بهعنوان مثال، افرادی که دچار نیستاگموس شدید هستند ممکن است قادر به گرفتن گواهینامه رانندگی نباشند، بهطوریکه تحرک آنها را محدود کرده و آنها را بهطور منظم ملزم به انجام تمهیدات رفتوآمد کند.
درصورت استفاده از تجهیزاتی که بهصورت بالقوه خطرناک هستند و یا نیاز به دقت دارند، بینایی تیز و دقیق نیز مهم است. نیستاگموس میتواند انواع کارها و سرگرمیهای شما را محدود کند.
چالش دیگر نیستاگموس شدید، یافتن مراقب است. اگر بینایی بسیار ضعیفی دارید، ممکن است برای انجام فعالیتهای روزمره به کمک نیاز داشته باشید. اگر به کمک نیاز دارید، مهم است که درخواست کمک کنید. محدودیت بینایی ممکن است احتمال آسیب شما را افزایش دهد.
