وقتی متوجه میشوید مبتلا به کم شنوایی حسی‌عصبی (SNHL) هستید، دقیقا به چه معناست؟ به بیان ساده، کم شنوایی حسی‌عصبی به این معناست که سلول‌های مویی ریز گوش داخلی شما یا اعصابی که مغز شما را به گوش‌های‌تان متصل می‌کند، آسیب دیده‌اند و به‌درستی کار نمی‌کنند.
این ساده‌ترین تعریف برای کم شنوایی حسی‌عصبی است که ممکن است توانایی شنیدن شما را کاهش دهد و درک صحبت دیگران را دشوار کند. متأسفانه، این وضعیت دائمی است و به همین دلیل در این موارد شنوایی‌شناسان استفاده از سمعک را توصیه می‌کنند.
اما چرا دچار کم شنوایی حسی‌عصبی شدید؟ آیا به دلیل کار با ماشین‌آلات دارای سروصدای بلند بوده؟ آیا علت گوش دادن به موسیقی در دوران بچگی با صدای بلند بوده؟ و از همه مهم‌تر، آیا درمانی وجود دارد؟
در این مقاله، ما به همه سوالات شما در مورد کم شنوایی حسی‌عصبی پاسخ خواهیم داد، در حالی که به شما کمک می‌کنیم که زندگی افراد مبتلا به این نوع کم شنوایی را بهتر درک کنید.
کم شنوایی حسی‌عصبی چیست؟
قبل از توصیف دقیق کم شنوایی حسی‌عصبی، باید نحوه عملکرد طبیعی شنوایی را بررسی کنیم. ساده‌ترین راه برای درک روند شنوایی تقسیم آن به مراحل زیر است:
1) امواج صوتی از طریق هوا عبور می‌کنند: امواج صوتی مولکول‌های هوا هستند که با یکدیگر برخورد می‌کنند. آن‌ها از طریق هوا -که از منبع صدا می‌آیند- مانند امواج در اقیانوس حرکت می‌کنند.
2) امواج صوتی وارد گوش می‌شوند: وقتی موج صوتی وارد گوش خارجی شما می‌شود، از مجرای گوش به پرده گوش می‌رود که هماهنگ با موج صوتی مرتعش می‌شود.
3) پرده گوش ارتعاشات صوتی را به «استخوان‌های گوش» منتقل می‌کند: سه استخوان کوچک در گوش میانی وجود دارد (چکشی، رکابی و سندانی). این استخوان‌های گوش در پاسخ به ارتعاشات پرده گوش حرکت می‌کنند.
4) استخوان‌های گوش، ارتعاشات صوتی را به «ارتعاشات مایعات» تبدیل می‌کنند: استخوان‌های در حال حرکت گوش باعث «ارتعاش مایعات» داخل حلزون می‌شوند. حلزون گوش داخلی مارپیچی‌شکل است و از مایع پُر شده است.
5) سلول‌های مویی حلزون با ارتعاشات مایعات حرکت می‌کنند: در داخل حلزون پُر از مایع، سلول‌های مویی ریزی قرار دارند که مسئول شنیدن هستند. با عبور ارتعاشات مایعات از حلزون گوش، سلول‌های مویی هماهنگ با ارتعاشات حرکت می‌کنند.
6) سلول‌های مویی سیگنال‌های الکتریکی ایجاد می‌کنند: هم‌زمان با حرکت و خم شدن سلول‌های مویی، مجاری کوچک منفذمانندی باز و بسته می‌شوند و مواد شیمیایی خاصی از منفذها عبور می‌کنند. این فرایند باعث ایجاد واکنش شیمیایی و تولید سیگنال الکتریکی می‌شود.
7) عصب شنوایی سیگنال‌های الکتریکی را تحویل می‌دهد: عصب شنوایی این سیگنال‌های الکتریکی را دریافت کرده و به مغز می‌رساند. مغز پس از دریافت سیگنال، «صوتی» را که می‌شنوید پردازش و تفسیر می‌کند.
برای افراد مبتلا به کم شنوایی حسی‌عصبی یکی از موارد زیر اتفاق می‌افتد، به‌طوری که روند شنوایی توضیح داده شده در بالا را دچار اختلال می‌کند:
- آسیب به سلول‌های مویی ریز در گوش داخلی: وقتی سلول‌های مویی آسیب می‌بینند، نمی‌توانند سیگنال‌های الکتریکی مناسب را برای شنوایی واضح ایجاد کنند.
- آسیب به عصب شنوایی: وقتی عصب شنوایی آسیب ببیند، نمی‌تواند سیگنال‌های الکتریکی کافی را برای شنوایی واضح به مغز برساند.
- ترکیبی از هر دو: ترکیبی از آسیب سلول‌های مویی و عصب شنوایی باعث تشدیدکم شنوایی می‌شود که مشکلات شنوایی بیشتری ایجاد می‌کند.
میزان آسیب به سلول‌های مویی و عصب شنوایی میزان (شدت) کم شنوایی حسی‌عصبی (خفیف، متوسط، متوسط رو به شدید، شدید یا عمیق) را تعیین خواهد کرد. نوع آسیب، فرکانس‌های آسیب‌دیده را تعیین می‌کند. برخی از افراد ممکن است توانایی شنیدن صداهای با فرکانس بالا (زیر)، صداهای با فرکانس پایین (بم)، صداهای با فرکانس میانی یا هر سه را از دست بدهند. متأسفانه، هنگامی که سلول‌های مویی یا اعصاب شنوایی آسیب می‌ببینند، دوباره رشد نمی‌کنند. توانایی شنوایی کاهش‌یافته شما معمولا دائمی است.
بهترین روش برای قضاوت در مورد نوع و میزان کم شنوایی، تست شنوایی‌سنجی (Audiometry) است. این تست روش خوبی برای ارزیابی نوع و میزان کم شنوایی شماست و این‌که آیا شما به سمعک نیاز دارید یا خیر.
نکات کلیدی: فرایند شنوایی به‌صورت مجموعه‌ای از مراحل کار می‌کند. ارتعاشات صدا وارد گوش می‌شوند. استخوان‌ها و پرده گوش، ارتعاشات صدا را به مایعات درون حلزون مارپیچی منتقل می‌کنند. ارتعاشات مایعات باعث حرکت سلول‌های مویی در داخل حلزون می‌شوند و این باعث ایجاد واکنش شیمیایی می‌شود. واکنش شیمیایی سیگنال الکتریکی ایجاد می‌کند که در امتداد عصب شنوایی به مغز می‌رود و در مغز صدا را درک می‌کند.
در کم شنوایی حسی‌عصبی آسیب به سلول‌های مویی ریز و یا عصب شنوایی در روند طبیعی شنوایی اختلال ایجاد می‌کند. متأسفانه، این بیماری دائمی است و بیشتر بیماران مبتلا به کم شنوایی SNHL بهبود نمی‌یابند. ماهیت و میزان کم شنوایی حسی‌عصبی در افراد مختلف متفاوت خواهد بود.
علل کم شنوایی حسی‌عصبی
عوامل زیادی در کم شنوایی حسی‌عصبی نقش دارند. پزشکان معمولا این عوامل را بر اساس این‌که شما دچار کم شنوایی حسی‌عصبی «اکتسابی» یا «مادرزادی» شده‌اید، دسته‌بندی می‌کنند. اکتسابی به این معناست که پس از تولد دچار کم شنوایی شده‌اید و مادرزادی به این معنی است که با کم شنوایی متولد شده‌اید.
علل کم‌شنوایی حسی‌عصبی اکتسابی
کم شنوایی اکتسابی پس از تولد فرد ایجاد می‌شود. در حقیقت، از هر 5 نفر 1 نفر به نوعی از کم شنوایی اکتسابی دچار می‌شوند. بنابراین، اگر با بزرگتر شدن به کم شنوایی حسی‌عصبی مبتلا شوید، تنها نیستید! در اینجا شایع‌ترین دلایل کم شنوایی حسی‌عصبی اکتسابی را معرفی می‌کنیم:
- سالمندی: تقریبا 33% از بزرگسالان در سنین 65 تا 74 سالگی با از بین رفتن سلول‌های مویی گوش آن‌ها به دلیل افزایش سن، دچار کم شنوایی می‌شوند. از آنجا که به‌تدریج اتفاق می‌افتد، بسیاری از افراد متوجه تاثیر آن نمی‌شوند و قبل از اقدام به درمان تا ده سال صبر می‌کنند.
- صداهای بلند: قرار گرفتن در معرض صدای بسیار بلند مانند شلیک گلوله یا انفجار می‌تواند منجر به آسیب سلول‌های مویی شود که باعث کم شنوایی حسی‌عصبی می‌شود. همچنین، هرگونه قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض صداهای بلندتر از 85 دسی‌بل می‌تواند به شنوایی آسیب دائم برساند. این می‌تواند شامل موسیقی بلندی باشد که در کودکی گوش می‌دادید یا صدای بلند ماشین‌آلاتی که در محل کار تحمل می‌کردید. اگر تا به حال کنسرت با صدای بلند را ترک کرده‌اید و احساس پنبه گلوله‌شده در گوش خود داشتید، ممکن است دچار نوعی کم شنوایی ناشی از نویز (NIHL) شده باشید که منجر به کم شنوایی حسی‌عصبی می‌شود.
- بیماری‌ها و عفونت‌ها: طیف گسترده‌ای از عفونت‌ها می‌توانند باعث آسیب دائمی به توانایی شنوایی شما شوند، از جمله عفونت‌های ویروسی مانند مننژیت، اوریون و سرخک. در زمان کووید-19 (COVID-19)، گزارش‌های زیادی از کم شنوایی حسی‌عصبی ناگهانی (SSNHL) برگشت‌ناپذیر در نتیجه عفونت‌های ویروس کرونا گزارش شده است.
- ضربه صوتی و ضربه به سر: ضربه شدید به سر یا صدای بسیار بلند در نزدیکی سر ممکن است به بخش‌های مسئول شنوایی در گوش داخلی یا مغز آسیب برساند. به همین دلیل بسیاری از سربازان جنگ دچار کم شنوایی حسی‌عصبی می‌شوند. مطالعه‌ای نشان داد که سربازان با تجربه جنگی 63 درصد بیشتر احتمال ابتلا به کم شنوایی دارند.
- داروها: صدها دارو ازجمله برخی از داروهای ضدالتهاب، آنتی‌بیوتیک و شیمی‌درمانی جزو داروهای اتوتوکسیک (ototoxic) طبقه‌بندی می‌شوند. این بدان معناست که آن‌ها ممکن است به شنوایی شما آسیب برسانند. برخی از این داروها ارتباط مستقیمی با وزوز گوش ( زنگ زدن گوش) دارند.
علل کم شنوایی حسی‌عصبی مادرزادی
کم‌شنوایی حسی‌عصبی مادرزادی در بدو تولد یا در رحم مادر اتفاق می‌افتد. این بیماری ممکن است ناشی از دیابت مادر، هیپوکسی (کمبود اکسیژن)، زایمان زودرس، بیماری‌های ژنتیکی و بیماری‌هایی مانند سرخجه باشد که در دوران بارداری می‌تواند به کودک سرایت کند.
روش‌های جهانی غربالگری نوزادان و به‌تازگی غربالگری ژنتیکی به‌دنبال تشخیص کم شنوایی حسی‌عصبی در نوزادان است. با تشخیص به‌موقع، نوزادان می‌توانند از سمعک یا کاشت حلزون استفاده کنند که در روند یادگیری گفتار و زبان تاخیری ایجاد نشود.
چه عواملی باعث کم شنوایی حسی‌عصبی من شد؟
در بیشتر موارد، پزشک نمی‌تواند تشخیص دهد که کم‌شنوایی حسی‌عصبی شما ناشی از نویز، وابسته به سن، بیماری یا دارو است. این بدان معناست که شما هرگز واقعا نخواهید فهمید که علت آن گوش دادن به موسیقی با صدای بلند یا فقط بخشی طبیعی از پیر شدن یا ترکیبی از هر دو بوده است.
همان‌طور که گفته شد، اگر کم شنوایی حسی‌عصبی شما بلافاصله پس از بیماری، عفونت، ضربه، ناهنجاری گوش یا پس از مصرف دارویی که باعث کم شنوایی می‌شود، ایجاد شود، پزشک می‌تواند علت دقیق کم شنوایی حسی‌عصبی شما را مشخص کند.
همچنین توجه به این نکته مهم است که افراد کم شنوا می‌توانند هم‌زمان از کم شنوایی حسی‌عصبی و کم شنوایی انتقالی رنج ببرند (کم شنوایی آمیخته). در مورد کم‌شنوایی آمیخته، تصور این‌که وضعیت شنوایی که به‌سرعت بدتر می‌شود بخشی از کم شنوایی «طبیعی» شماست، خطرناک است. به همین دلیل مهم است که به‌محض مشاهده تغییر ناگهانی در شنوایی، به پزشک مراجعه کنید. کم شنوایی حسی‌عصبی ناگهانی (SSNHL) که منجر به شروع سریع ناشنوایی یا کم شنوایی زیاد در یک یا هر دو گوش می‌شود ممکن است نشانه‌ای از یک بیماری زمینه‌ای جدی باشد.
به‌جز این موارد استثنا، بهترین حالت کم شنوایی حسی‌عصبی، بخش طبیعی وابسته به سن (سالمندی) است. هرچه عمر بیشتری داشته باشیم، احتمال بیشتری وجود دارد که تعداد بیشتری از علل کم شنوایی حسی‌عصبی ذکر شده در بالا را تجربه کنیم.
نکات کلیدی: بیشتر موارد کم شنوایی حسی‌عصبی «اکتسابی» هستند، به این معنی که کم شنوایی پس از تولد با افزایش سن ایجاد می‌شود. شایع‌ترین علل کم شنوایی حسی‌عصبی سن، قرار گرفتن در معرض نویز، بیماری، عفونت، ضربه و داروها است. برای پزشک دشوار است که بتواند علت دقیق کم شنوایی حسی‌عصبی شما را مشخص کند. با این حال، افرادی که تغییر ناگهانی شنوایی خود را تجربه می‌کنند، باید فوری به پزشک مراجعه کنند که تشخیص داده شود آیا کم شنوایی انتقالی دارند یا بیماری زمینه‌ای جدی‌تری دارند.
زندگی با کم شنوایی حسی‌عصبی
کم شنوایی حسی‌عصبی در وضوح و بلندی صداها اختلال ایجاد می‌کند. برخی از محدوده‌های فرکانسی مانند صداهای زیر راحت‌تر از سایر صداها شنیده می‌شوند. صدای مردانی که صوت آن‌ها بم‌تر است ممکن است واضح به‌نظر برسند، در حالی که زنانی که صوت زیرتر در فرکانس‌های بالا ممکن است به‌نظر برسند که زیر لب زمزمه (مِن‌مِن) می‌کنند یا می‌تواند برعکس باشد!
در اینجا علامت‌های هشدار را معرفی می‌کنیم:
- مشکل در پیگیری مکالمات گروهی
- معتقدند که همه اطرافیان‌شان زیر لب چیزی می‌گویند
- برای شنیدن صداهای زیر (از جمله زنان و کودکان) تلاش می‌کنند
- زنگ زدن در گوش آن‌ها (وزوز گوش)
- گیجی و مشکلاتی در تعادل
ممکن است متوجه افزایش حساسیت به برخی صداها شوید. اصوات و صداهای آهسته شما را مستاصل می‌کند، در حالی که اصوات و صداهای بلندتر آزاردهنده هستند. هنگامی که سعی می‌کنید بهتر بشنوید، به‌طور مداوم از افراد می‌خواهید که صدای خود را بالا و پایین ببرند و به‌طور مرتب صدای تلویزیون یا رادیو را تنظیم می‌کنید.
به عبارت دیگر، علائم شما ممکن است مشکل در درک صحبت افراد باشد. این ممکن است طاقت‌فرسا باشد زیرا هیچ‌کس آنقدر بلند صحبت نمی‌کند که متوجه شوید به‌ویژه در رستوران‌ها، مراکز مذهبی، مهمانی‌ها و اجتماعات بزرگ. بسیاری از افراد مبتلا به این نوع کم شنوایی قسمت‌های مهم گفتوگو را از دست می‌دهند.
اگر در گفتوگو با دیگران تردید می‌کنید و به‌طور کامل شرکت نمی‌کنید یا اگر از شرکت در اجتماع اجتناب می‌کنید به دلیل این‌که صحبت افراد را متوجه نمی‌شوید ممکن است بخواهید به دنبال راه‌حلی برای درمان کم شنوایی خود باشید.
نکات کلیدی: زندگی با کم شنوایی آسان نیست نه برای فردی که به آن مبتلا است و نه برای اعضای خانواده و دوستان فرد مبتلا. اگر مشکوک هستید که از هر نوع مشکل شنوایی رنج می‌برید، فوری تحت درمان قرار بگیرید. این به‌طور چشمگیری کیفیت زندگی شما را بهبود میبخشد.
درمان کم شنوایی حسی‌عصبی
تعدادی روش‌های اثبات‌شده وجود دارند که می‌توانند توانایی مغز شما را در درک اصوات و صداها بدون سمعک تا حدودی بهبود بخشد. با این حال، آسیب به گوش که باعث کم شنوایی حسی‌عصبی می‌شود، دائمی است. هنگامی که از کم شنوایی حسی‌عصبی رنج می‌برید، سمعک تنها راه تجربه بهبود فوری شنوایی است.
استفاده از سمعک متداول‌ترین روش درمانی است که برای افرادی مبتلا به کم شنوایی حسی‌عصبی توصیه می‌شود، سمعک‌ها می‌توانند باعث وضوح گفتار بیشتر شوند و صداهای اطراف شما را تقویت کنند.
سمعک با کمک به شما برای بهتر شنیدن، فشار ذهنی ناشی از تمرکز روی صدای دوست یا گفت‌وگوی تلویزیون را از بین میبرد. آن‌ها می‌توانند به شما کمک کنند از محیط پیرامون خود آگاهی بیشتری داشته باشید که در موارد اضطراری بسیار مهم است. اگرچه هیچ درمانی برای این نوع کم شنوایی وجود ندارد، سمعک‌ها می‌توانند به شما در حفظ شنوایی خود کمک کنند. استفاده از سمعک نوعی سرمایه‌گذاری هوشمندانه برای بهبود کیفیت کلی زندگی شما چه در حال حاضر و چه در آینده است!
