سرگیجه چیست؟
سرگیجه (vertigo) یکی از شایع‌ترین شکایات پزشکی است. سرگیجه یعنی وقتی در حرکت نیستید، احساس حرکت دارید یا ممکن است احساس کنید اشیا اطراف شما در حال حرکت هستند، درحالی‌که این‌گونه نیست.
سرگیجه می‌تواند مشابه بیماری حرکت (motion sickness) باشد. افرادی که سرگیجه را تجربه می‌کنند عموما این احساس را «احساس گیجی» توصیف می‌کنند یا احساس می‌کنند اتاق در حال چرخش است. سرگیجه متفاوت از احساس سبکی‌سر است.
شایع‌ترین علل سرگیجه عبارت‌اند از: سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم (BPV)، بیماری منییر و سرگیجه با شروع حاد.
درمان به علت بستگی دارد. درمان‌های رایج شامل مانورهای خاص و در صورت لزوم داروهای مخصوصی به‌نام داروهای مسدودکننده دهلیزی است.
درمان سرگیجه به علت آن بستگی دارد. حملات سرگیجه با شروع حاد معمولا کمتر از 24 تا 48 ساعت طول می‌کشد. بیماری منییر درمانی ندارد، اما روش‌هایی برای مدیریت علائم آن وجود دارد.
علل سرگیجه
دو نوع سرگیجه وجود دارد؛
سرگیجه محیطی در نتیجه مشکلی در گوش داخلی یا عصب دهلیزی رخ می‌دهد. عصب دهلیزی، گوش داخلی را به مغز متصل می‌کند.
سرگیجه مرکزی هنگامی رخ می‌دهد که مشکلی در مغز، به‌ویژه در مخچه ایجاد شود. مخچه بخشی از مغز پسین (خلفی) است که هماهنگی حرکات و تعادل را کنترل می‌کند.
علل سرگیجه محیطی
حدود 93 درصد موارد سرگیجه، سرگیجه محیطی است که ناشی از یکی از موارد زیر می‌باشد:
- سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم (BPV) سرگیجه‌ای است که با تغییراتی خاص در موقعیت سر شما ایجاد می‌شود. این بیماری ناشی از شناور شدن بلورهای کلسیم در مجاری نیم‌دایره گوش است.
- بیماری منییر اختلالی در گوش داخلی است که در تعادل و شنوایی تأثیر می‌گذارد.
- وستیبولوپاتی حاد محیطی (APV) التهاب گوش داخلی است که باعث سرگیجه با شروع ناگهانی می‌شود.
به‌ندرت سرگیجه محیطی ناشی از:
- فیستول پری‌لنف، یا ارتباط غیرطبیعی بین گوش میانی و گوش داخلی
- خوردگی ناشی از کلستئاتوم، یا خوردگی ناشی از کیست در گوش داخلی
- اتواسکلروز، یا رشد غیرطبیعی استخوان در گوش میانی
علل سرگیجه مرکزی
علل سرگیجه مرکزی عبارت‌اند از:
- سکته مغزی
- تومور مخچه
- میگرن
- مالتیپل اسکلروزیس (MS)
علائم سرگیجه
سرگیجه احساسی مشابه بیماری حرکت دارد یا مانند آن است که اتاق در حال چرخش باشد.
علائم سرگیجه شامل موارد زیر است:
- حالت تهوع
- استفراغ
- سردرد
- تلوتلو خوردن هنگام راه رفتن
تشخیص بیماری‌های مرتبط با سرگیجه
تشخیص بیماری مرتبط با سرگیجه بستگی به این دارد که آیا:
- شما سرگیجه واقعی دارید
- علت سرگیجه محیطی است یا مرکزی
- مشکلات تهدیدکننده زندگی وجود دارد یا نه
پزشکان می‌توانند با پرسیدن یک سؤال ساده گیجی (dizziness) را از سرگیجه (vertigo) تمییز دهند: آیا اطراف شما در حال چرخش است یا شما احساس سبکی‌سر دارید؟
اگر به نظر می‌رسد اطراف شما در حال چرخش است، شما سرگیجه واقعی دارید. اگر احساس سبکی‌سر دارید، گیجی را تجربه می‌کنید.
تست‌های تشخیصی سرگیجه
تست‌ها برای تعیین نوع سرگیجه شامل موارد زیر است:
- تست تکانش سر (Head-thrust): شما به بینی معاینه‌گر نگاه می‌کنید و معاینه‌گر سر شما را با سرعت به یک سمت حرکت می‌دهد و حرکت صحیح چشم را دنبال می‌کند.
- تست رومبرگ (Romberg): با پاهای کنار هم و چشمان باز بایستید، سپس چشمان خود را بسته و سعی کنید تعادل خود را حفظ کنید.
- تست فوکودا–آنتربرگر (Fukuda-Unterberger): از شما خواسته می‌شود که با چشمان بسته و بدون انحراف به طرفین، در جای خود رژه بروید.
- تست دیکس–هالپایک (Dix-hallpike): در حالی که روی میز معاینه هستید، به سرعت از حالت نشسته به حالت خوابیده به پشت تغییر وضعیت می‌دهید، به‌طوری که سرتان اندکی به سمت راست یا چپ مایل باشد. پزشک حرکات چشم شما را بررسی می‌کند که اطلاعات بیشتری درباره سرگیجه شما به دست آورد.
تست‌های تصویربرداری برای تشخیص بیماری‌های مرتبط با سرگیجه شامل:
- سیتی اسکن (CT)
- اِم‌آرآی (MRI)
علائم هشداردهنده سرگیجه
علائم هشداردهنده مشکلات جدی و شدید عبارت‌ند از:
- سرگیجه ناگهانی که تحت تأثیر تغییر موقعیت نباشد
- سرگیجه همراه با علائم عصبی مانند عدم هماهنگی شدید عضلات یا ضعف جدید
- سرگیجه همراه با کم شنوایی و بدون سابقه بیماری منییر
درمان سرگیجه
درمان به علت بستگی دارد. داروهای مسدودکننده دهلیزی (VBAs) محبوب‌ترین داروهای مورداستفاده‌اند.
داروهای مسدودکننده دهلیزی شامل:
- آنتی‌هیستامین‌ها (پرومتازین، بتاهیستین)
- بنزودیازپین‌ها (دیازپام، لورازپام)
- داروهای ضدتهوع (پروکلروپرازین، متوکلوپرامید)
درمان علل خاص سرگیجه شامل موارد زیر است:
- حمله حاد سرگیجه: استراحت در بستر، داروهای مسدودکننده دهلیزی، داروهای ضدتهوع
- سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم: مانور اپلی (Epley)، حرکتی خاص که بلورهای کلسیم را جدا کرده و آن‌ها را از مجاری نیم‌دایره‌ای پاک می‌کند
- وستیبولوپاتی حاد محیطی: استراحت در بستر، داروهای مسدودکننده دهلیزی
- بیماری منییر: استراحت در بستر، داروهای ضدتهوع، داروهای ادرارآور و داروهای مسدودکننده دهلیزی
عوامل خطر بیماری‌های مرتبط با سرگیجه
عواملی که احتمال ابتلا به بیماری‌های مرتبط با سرگیجه را افزایش می‌دهند عبارت‌اند از:
- بیماری‌های قلبی–عروقی، به‌ویژه در افراد مسن
- عفونت گوشی که به‌تازگی رخ داده باشد، که باعث عدم تعادل در گوش داخلی می‌شود
- سابقه ضربه به سر
- داروها، مانند داروهای ضدافسردگی و ضدروانپریشی
چشم‌انداز
چشم‌انداز سرگیجه به علت آن بستگی دارد. وستیبولوپاتی حاد محیطی معمولا کمتر از 24 تا 48 ساعت طول می‌کشد. بیماری منییر هیچ درمانی ندارد، اما می‌توان علائم آن را مدیریت کرد. با پزشک خود صحبت کنید تا بیاموزید چگونه به بهترین نحو علائم را مدیریت کنید.
