آفازی
آفازی (Aphasia) یا زبان‌پریشی نوعی اختلال ارتباطی است که به دلیل آسیب مغزی در یک یا چند منطقه کنترل‌کننده زبان رخ می‌دهد. آفازی ممکن است در ارتباط کلامی، ارتباط کتبی یا هر دو اختلال ایجاد کند و ممکن است مشکلاتی را در توانایی‌های شما ایجاد کند، ازجمله در توانایی:
- خواندن
- نوشتن
- صحبت کردن
- درک گفتار
- گوش کردن
طبق اعلام انجمن ملی آفازی، حدود 1 میلیون آمریکایی به نوعی از آفازی مبتلا هستند.
علائم آفازی چیست؟
علائم آفازی از خفیف تا شدید متفاوت است و به محل آسیب در مغز و شدت آن بستگی دارند.
آفازی ممکن است در موارد زیر تأثیر بگذارد:
- صحبت كردن
- درک مطلب
- خواندن
- نوشتن
- ارتباط بیانی، که شامل استفاده از کلمات و جملات است
- ارتباط دریافتی، که شامل درک کلمات دیگران است
علائمی که در ارتباط بیانی تأثیر می‌گذارند ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- صحبت کردن با جملات یا عبارات کوتاه و ناقص
- صحبت کردن در قالب جملاتی که دیگران نمی‌توانند بفهمند
- استفاده از کلمات اشتباه یا کلمات بی‌معنی
- استفاده از کلمات با ترتیبی اشتباه
علائمی که در ارتباط دریافتی تأثیر می‌گذارند ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- مشکل در درک گفتار دیگران
- مشکل در دنبال کردن گفتار سریع
- اشتباه فهمیدن کنایه‌ها و تمثیل‌ها
انواع آفازی
چهار نوع اصلی آفازی عبارت‌اند از:
- روان
- غیرروان
- هدایتی
- گلوبال (global)
آفازی روان
آفازی روان، آفازی ورنیکه (Wernicke’s aphasia) نیز نامیده می‌شود و به‌طور معمول به علت آسیب به قسمت میانی سمت چپ مغز شماست. اگر به این نوع آفازی مبتلا هستید، می‌توانید صحبت کنید، اما در درک صحبت دیگران مشکل دارید. اگر مبتلا به آفازی روان هستید، به احتمال زیاد:
- قادر به درک و استفاده صحیح از زبان نیستید
- اغلب با جملات پیچیده و طولانی صحبت می‌کنید که بی‌معنی بوده و شامل کلمات نادرست یا بی‌معنی است
- متوجه نمی‌شوید که دیگران نمی‌توانند صحبت‌های شما را بفهمند
آفازی غیرروان
آفازی غیرروان را آفازی بروکا (Broca’s aphasia) نیز می‌نامند. به‌طور معمول ناشی از آسیب به قسمت فرونتال سمت چپ مغز شماست. اگر دچار آفازی غیرروان هستید، به احتمال زیاد:
- با جملات کوتاه و ناقص صحبت می‌کنید
- قادر به انتقال پیام‌های ساده و ابتدایی هستید، اما ممکن است برخی از کلمات را جا بیندازید
- توانایی محدودی در درک آنچه دیگران می‌گویند دارید
- کلافگی و ناامیدی را تجربه می‌کنید، زیرا متوجه می‌شوید که دیگران نمی‌توانند گفتار شما را درک کنند
- در سمت راست بدن ضعف یا فلجی دارید
آفازی هدایتی
آفازی به‌طور معمول شامل مشکل در تکرار برخی کلمات یا عبارات خاص است. اگر به این نوع آفازی مبتلا هستید، به احتمال زیاد وقتی دیگران صحبت می‌کنند، متوجه صحبت آن‌ها می‌شوید. همچنین ممکن است دیگران گفتارتان را درک کنند، اما ممکن است در تکرار کلمات مشکل داشته باشید و هنگام صحبت اشتباه کنید.
آفازی گلوبال
آفازی گلوبال به‌طور معمول ناشی از آسیب جدی به جلو و عقب سمت چپ مغز شماست. اگر این نوع آفازی را دارید، به احتمال زیاد:
- در استفاده از کلمات مشکلات شدیدی دارید
- در درک کلمات دچار مشکلات شدیدی هستید
- توانایی محدودی در استفاده از چند کلمه در کنار هم دارید
علت آفازی چیست؟
آفازی به دلیل آسیب دیدن یک یا چند قسمت از مغز شما که زبان را کنترل می‌کنند، رخ می‌دهد. درصورت بروز آسیب ممکن است جریان خون به این مناطق قطع شود. بدون اکسیژن و مواد مغذی از خون‌تان، سلول‌های این قسمت‌های مغز شما می‌میرند.
آفازی ممکن است به دلیل موارد زیر رخ دهد:
- تومور مغزی
- عفونت
- دمانس یا اختلال عصبی دیگر
- بیماری دژنراتیو
- آسیب به سر
- سکته مغزی
سکته مغزی شایع‌ترین علت بروز آفازی است. طبق گفته انجمن ملی آفازی، آفازی در 25 تا 40 درصد افرادی که سکته کرده‌اند، رخ می‌دهد.
علل آفازی موقتی
تشنج یا میگرن می‌تواند باعث آفازی موقتی شود. آفازی موقت همچنین می‌تواند به دلیل حمله ایسکمی گذرا (TIA) رخ دهد که باعث قطع موقت جریان خون به مغز شما می‌شود. TIA را اغلب سکته مغزی کوچک می‌نامند. اثرات TIA شامل موارد زیر است:
- ضعف
- بی‌حسی برخی از اعضای بدن
- مشکل در صحبت کردن
- مشکل در درک گفتار
حمله ایسکمی گذرا با سکته مغزی متفاوت است زیرا اثرات آن موقتی است.
چه کسی در معرض خطر آفازی است؟
آفازی افراد در هرسنی، ازجمله کودکان را درگیر می‌کند. با توجه به این‌که سكته مغزی شايع‌ترين علت بروز آفازی است، بیشتر افراد مبتلا به آفازی، ميانسال يا مسن‌تر هستند.
تشخیص آفازی
اگر پزشک شما به پدیده آفازی مشکوک باشد ممکن است آزمایشات تصویربرداری را برای یافتن منشا مشکل تجویز کند. سی‌تی اسکن یا اِم‌آرآی (MRI) می‌تواند به پزشک کمک کند که محل و شدت آسیب مغزی شما را تشخیص دهد.
پزشک شما همچنین ممکن است در طی درمان آسیب مغزی یا سکته مغزی، شما را از نظر آفازی غربالگری کند. برای مثال، ممکن است توانایی شما را در موارد زیر ارزیابی کند:
- دنبال کردن دستورات
- نام بردن اشیا
- شرکت در یک مکالمه
- پاسخ به سوالات
- نوشتن کلمات
اگر مبتلا به آفازی هستید، آسیب‌شناس گفتار و زبان می‌تواند به شناسایی ناتوانی‌های ارتباطی خاص شما کمک کند. در طول معاینه، او توانایی شما را در موارد زیر ارزیابی می‌کند:
- صحبت کردن واضح
- بیان منسجم ایده‌ها
- تعامل با دیگران
- خواندن
- نوشتن
- درک زبان کلامی و نوشتاری
- استفاده از اشکال جایگزین ارتباط
- بلع
درمان آفازی
پزشک شما گفتار درمانی را برای درمان آفازی توصیه خواهد کرد. این روش درمانی معمولا آرام و تدریجی پیش می‌رود. شما باید این درمان را در اسرع وقت پس از آسیب مغزی شروع کنید. برنامه درمانی خاص شما ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- انجام تمریناتی برای بهبود مهارت‌های ارتباطی‌تان
- کار کردن به‌صورت گروهی برای تمرین مهارت‌های ارتباطی‌تان
- ارزیابی مهارت‌های ارتباطی‌تان در موقعیت‌های واقعی زندگی
- یادگیری استفاده از اشکال دیگر ارتباط، مانند اشاره‌ها، نقاشی‌ها و ارتباط به واسطه رایانه
- استفاده از رایانه برای یادگیری مجدد صدای کلمات و افعال
- تشویق به مشارکت خانواده برای کمک به شما در برقراری ارتباط در خانه
چشم انداز افرادی که دچار آفازی هستند چیست؟
اگر به دلیل حمله ایسکمی گذرا یا میگرن دچار آفازی موقت شده‌اید ممکن است نیازی به درمان نداشته باشید. اگر نوع دیگری از آفازی دارید، احتمالا برخی از توانایی‌های زبانی خود را تا یک ماه پس از آسیب مغزی باز خواهید یافت. با این حال، بعید است که توانایی‌های ارتباطی‌تان به‌طور کامل برگردد.
چندین عامل، چشم‌انداز شما را تعیین می‌کنند:
- علت آسیب مغزی
- محل آسیب مغزی
- شدت آسیب مغزی
- سن شما
- سلامت عمومی شما
- انگیزه شما برای پیگیری برنامه درمانی‌تان
برای کسب اطلاعات بیشتر درمورد مشکل و چشم‌انداز طولانی‌مدت خاص خود با پزشک‌تان صحبت کنید.
پیشگیری از آفازی
بسیاری از شرایطی که باعث آفازی می‌شوند، قابل پیشگیری نیستند، مانند تومورهای مغزی یا بیماری‌های دژنراتیو. با این حال، شایع‌ترین علت بروز آفازی سکته مغزی است. اگر خطر ابتلای خود به سکته مغزی را کاهش دهید، می‌توانید احتمال آفازی را کاهش دهید.
برای کاهش خطر سکته مغزی اقدامات زیر را انجام دهید:
- اگر سیگار می‌کشید، سیگار را ترک کنید.
- فقط در حد اعتدال الکل بنوشید.
- روزانه ورزش کنید.
- رژیم غذایی داشته باشید که سدیم و چربی کمی داشته باشد.
- برای کنترل فشار خون و کلسترول خود گام‌هایی بردارید.
- درصورت ابتلا به دیابت یا مشکلات گردش خون، اقداماتی برای کنترل آن انجام دهید.
- درصورت داشتن فیبریلاسیون دهلیزی، تحت درمان قرار بگیرید.
- درصورت بروز علائم سکته مغزی، فوری مراقبت‌های پزشکی دریافت کنید.
