کودک 2 ساله معمولی می‌تواند حدود 50 کلمه بگوید و با جملات دو و سه کلمه‌ای صحبت کند. تا 3 سالگی، گنجینه واژگان او به حدود 1000 کلمه افزایش می‌یابد و از جملات سه و چهار کلمه‌ای استفاده می‌کند.
اگر کودک نوپای شما این نقاط عطف (مراحل بحرانی) را طی نکرده است، ممکن است تأخیر در گفتار داشته باشد. نقاط عطف رشدی به سنجش پیشرفت کودک شما کمک می‌کند، اما این نقاط عطف فقط رهنمودهای کلی هستند. کودکان با سرعت خاص خود رشد می‌کنند.
تأخیر در گفتار کودک همیشه به معنای وجود مشکل نیست. شما ممکن است کودکی با تاخیر گفتار داشته باشید که در آینده مدام در حال صحبت کردن باشد. تأخیر در گفتار همچنین می‌تواند به دلیل کم شنوایی یا اختلالات زمینه‌ای نورولوژیکی یا رشدی باشد.
بسیاری از انواع تأخیر گفتاری را می‌توان به شیوه موثری درمان کرد. برای یادگیری علائم تاخیر گفتاری در کودکان نوپا، مداخلات زودهنگام و این‌که شما چگونه می‌توانید کمک کنید، این مقاله را مطالعه کنید.
تاخیر گفتار و زبان چه تفاوتی با هم دارند؟
اگرچه تمییز این دو از هم اغلب دشوار است، و اغلب آن‌ها به‌جای هم استفاده می‌شوند، اما تفاوت‌هایی بین تأخیر گفتار و تأخیر زبان وجود دارد.
گفتار، عمل فیزیکی تولید صداها و گفتن کلمات است. کودک نوپایی که تأخیر در گفتار دارد ممکن است تلاش کند، اما در ایجاد اصوات صحیح برای تولید کلمات مشکل دارد. تأخیر در گفتار ارتباطی با درک یا ارتباط غیر کلامی ندارد.
تأخیر زبانی مربوط به درک و برقراری ارتباط است، چه کلامی و چه غیرکلامی. کودک نوپا با تأخیر زبان ممکن است صداهای صحیح را ایجاد کند و برخی کلمات را تلفظ نماید، اما نمی‌تواند عبارات یا جملاتی را تولید کند که منطقی و بامعنی باشند. چنین کودکی ممکن است در درک گفتار دیگران مشکل داشته باشند.
کودکان می‌توانند تأخیر در گفتار یا تأخیر در زبان داشته باشند، اما این دو گاهی با هم همپوشانی دارند. اگر نمی‌دانید فرزند شما مبتلا به کدام یک است، نگران نباشید. برای ارزیابی و شروع درمان لازم نیست که بین این دو تمایز قائل شوید.
تأخیر گفتار در کودک نوپا چیست؟
مهارت‌های گفتاری و زبانی با غان و غون نوزاد آغاز می‌شود. با گذشت چندین ماه، هجاگویی‌های ظاهراً بی‌معنی به اولین کلمه قابل‌فهم تبدیل می‌شوند.
تأخیر در گفتار زمانی است که کودک نوپا نقاط عطف گفتاری معمولی را طی نکرده است. کودکان طبق جدول زمانی خاص خود پیشرفت می‌کنند. کمی تأخیر در مکالمه لزوماً به معنای وجود یک مشکل جدی نیست.
چه چیزی برای کودک 3 ساله معمول است؟
کودک 3 ساله معمولی می‌تواند:
- از حدود 1000 کلمه استفاده کند
- خود را با اسم صدا كند، دیگران را با اسم صدا كند
- در جمله‌های سه و چهار کلمه‌ای از اسم، صفت و فعل استفاده کند
- از شکل جمع اسامی استفاده کند
- سوال بپرسد
- قصه بگوید، شعر مهدکودک را تکرار کند، آواز بخواند
افرادی که بیشترین وقت را با کودک نوپا می‌گذرانند، آن‌ها (گفتار آن‌ها) را بهتر درک می‌کنند. حدود 50 تا 90 درصد کودکان 3 ساله می‌توانند به اندازه کافی خوب صحبت کنند تا افراد غریبه نیز بیشتر اوقات گفتار آن‌ها را متوجه شوند.
علائم تأخیر گفتار
اگر کودک در 2 ماهگی غان وغون ندارد یا صداهای دیگر را تولید نمی‌کند، این مسئله می‌تواند اولین نشانه تأخیر در گفتار باشد. تا 18 ماهگی، بیشتر نوزادان می‌توانند کلمات ساده مانند “ماما” یا “دادا” را بگویند. علائم تاخیر گفتاری در کودکان نوپای بزرگ‌تر عبارتند از:
- 2 سالگی: حداقل از 25 کلمه استفاده نمی‌کند
- 2/5 سالگی: از عبارات دو کلمه‌ای منحصربه‌فرد یا ترکیب اسم-فعل استفاده نمی‌کند
- 3 سالگی: از حداقل 200 کلمه استفاده نمی‌کند، اشیا را با اسم‌شان درخواست نمی‌کند، حتی اگر با او زندگی می‌کنید، درک گفتار او دشوار است
- هرسنی: قادر به گفتن کلمات قبلاً آموخته شده نیست
چه عواملی می‌تواند باعث تأخیر گفتار شود؟
تأخیر در گفتار ممکن است به این معنی باشد که جدول زمانی کودک کمی متفاوت است و کودک عقب نخواهد ماند. البته تأخیر در گفتار یا زبان می‌تواند اطلاعاتی نیز درباره رشد کلی جسمی و ذهنی کودک به ما بدهد. در این قسمت چند نمونه آورده شده است.
مشکلات دهانی
تأخیر در گفتار می‌تواند نشانه وجود مشکلی در دهان، زبان یا کام باشد. در مشکلی به نام گره زبانی (زبان بند) زبان به کف دهان متصل است. این وضعیت می‌تواند تولید برخی از صداهای خاص را دشوار کند، به‌ویژه:
- د
- ل
- س
- ت
- ز
- ر
- ث
گره زبانی همچنین می‌تواند شیر خوردن را برای نوزادان سخت کند.
اختلالات گفتار و زبان
کودک 3 ساله‌ای که می‌تواند گفتار را درک کند و ارتباط غیرکلامی نیز داشته باشد، اما نمی‌تواند بسیاری از کلمات را بگوید ممکن است تأخیر در گفتار داشته باشد. کسی که می‌تواند چند کلمه بگوید، اما نمی‌تواند آن‌ها را در عبارات قابل‌فهم قرار دهد، ممکن است تأخیر زبانی داشته باشد.
برخی از اختلالات گفتار و زبان، مربوط به عملکرد مغز است و ممکن است نشانه ناتوانی یادگیری باشد. یکی از دلایل تاخیر گفتار، زبان و سایر جنبه‌های رشدی، تولد زودرس است.
آپراکسی گفتاری در دوران کودکی نوعی اختلال جسمی است که تولید صداها با توالی مناسب، جهت ایجاد کلمات را دشوار می‌کند. این اختلال بر ارتباط غیرکلامی یا درک زبان تأثیر نمی‌گذارد.
کم شنوایی
کودک نوپایی که خوب نمی‌شنود یا گفتار را اعوجاج یافته می‌شنود، احتمالاً در تولید کلمات مشکل دارد. یکی از نشانه‌های کم شنوایی این است که وقتی نام یک شخص یا یک شی را می‌گویید، کودک واکنشی نشان نمی‌دهد، اما درصورت استفاده از حرکات و اشاره‌ها واکنش نشان می‌دهد.
بااین‌حال، علائم کم شنوایی ممکن است چندان برجسته نباشد. گاهی تأخیر در گفتار یا زبان ممکن است تنها علامت قابل‌توجه باشد.
فقدان تحریک
ما یاد می‌گیریم که با صحبت کردن، وارد مکالمه شویم. اگر کسی با شما تعامل نکند، سخت است که مکالمه‌ای را دنبال کنید.
محیط نقش مهمی در رشد گفتار و زبان دارد. رفتار نامناسب، بی‌توجهی یا فقدان تحریک کلامی می‌تواند کودک را از رسیدن به مراحل مهم و نقاط عطف رشدی باز دارد.
اختلال طیف اوتیسم
مشکلات گفتار و زبان اغلب در اختلال طیف اوتیسم (autism) دیده می‌شود. علائم دیگر ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تکرار عبارات (echolalia) به‌جای تولید عبارات
- رفتارهای تکراری
- نقص در ارتباط کلامی و غیرکلامی
- نقص در تعامل اجتماعی
- پسرفت گفتار و زبان
مشکلات نورولوژیکی
برخی از اختلالات نورولوژیکی می‌توانند بر عضلات درگیر در گفتار تأثیر بگذارند. این اختلالات شامل:
- فلج مغزی
- دیستروفی عضلانی
- آسیب تروماتیک مغز
در فلج مغزی، کم شنوایی یا سایر ناتوانی‌های رشدی نیز می‌توانند بر گفتار تأثیر بگذارد.
نقص‌های ذهنی
گفتار می‌تواند به دلیل ناتوانی ذهنی به تأخیر بیفتد. اگر کودک شما صحبت نمی‌کند، علت آن ممکن است به‌جای عدم توانایی در ایجاد کلمات، یک مسئله شناختی باشد.
تشخیص تأخیر گفتاری
چون پیشرفت کودکان نوپا به گونه‌ای متفاوت است، تمییز بین تأخیر و اختلال گفتار یا زبان می‌تواند یک چالش باشد.
بین 10 تا 20 درصد کودکان 2 ساله، تأخیر در رشد زبان دارند و پسران سه برابر بیشتر از دختران در این گروه قرار می‌گیرند. در واقع بیشتر آن‌ها اختلال گفتار یا زبان ندارند و تا 3 سالگی به کودکان هم‌سن خود می‌رسند.
پزشک متخصص اطفال درباره توانایی‌های گفتار و زبان کودک نوپا و همچنین سایر مراحل مهم رشد و رفتارها سوال‌های می‌پرسد.
پزشک دهان، کام و زبان کودک شما را بررسی می‌کند. همچنین ممکن است بخواهد شنوایی کودک شما ارزیابی شود. حتی اگر به نظر می‌رسد کودک شما به صداها پاسخ می‌دهد، ممکن است کم شنوایی داشته باشد و همین باعث شود کلمات ناواضح شنیده شوند.
بسته به یافته‌های اولیه، متخصص اطفال ممکن است شما را برای ارزیابی دقیق‌تر به متخصصان دیگر ارجاع دهد که ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- شنوایی‌شناس
- آسیب‌شناس گفتار و زبان
- متخصص مغز و اعصاب
- سرویس‌های مداخله زودهنگام
درمان تأخیر گفتار
گفتاردرمانی
اولین خط درمان، گفتاردرمانی است. اگر فقط گفتار دچار تاخیر باشد، گفتاردرمانی ممکن است تنها درمان موردنیاز باشد.
گفتاردرمانی چشم‌انداز بسیار خوبی ارائه می‌دهد. با مداخله زودهنگام ممکن است کودک شما تا زمان ورود به مدرسه به گفتار طبیعی برسد.
گفتاردرمانی همچنین درصورت وجود تشخیصی دیگر می‌تواند به‌عنوان بخشی از برنامه کلی درمان موثر باشد. گفتاردرمانگر به‌طور مستقیم با کودک شما کار خواهد کرد؛ همچنین شما را درباره چگونگی کمک کردن به کودک‌تان راهنمایی می‌کند.
خدمات مداخله زودهنگام
تحقیقات نشان می‌دهد که تأخیر گفتار و زبان در سن 5/2 تا 5 سالگی می‌تواند منجر به مشکلات خواندن در مدرسه ابتدایی شود.
تأخیر در گفتار همچنین می‌تواند منجر به مشکلات رفتاری و اجتماعی گردد. با تشخیص پزشک، کودک 3 ساله شما ممکن است واجد شرایط خدمات مداخله زودهنگام قبل از شروع مدرسه شود.
درمان بیماری زمینه‌ای
وقتی تأخیر گفتاری به یک بیماری زمینه‌ای مربوط است و یا با یک اختلال دیگر به‌صورت همبودی رخ می‌دهد، پرداختن به آن بیماری یا اختلال نیز مهم است. این مسئله ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- کمک به مشکلات شنوایی
- اصلاح مشکلات فیزیکی دهان یا زبان
- کار درمانی
- فیزیوتراپی
- درمان تحلیل رفتار کاربردی (ABA)
- مدیریت اختلالات نورولوژیکی
کاری که والدین می‌توانند انجام دهند
در این قسمت چند روش برای تشویق و تقویت گفتار کودک نوپای شما آورده شده است:
- با کودک خود صحبت کنید، حتی اگر فقط برای تعریف کردن و توصیف کاری باشد که انجام می‌دهید.
- هنگام بیان کلمات، از حرکات و اشاره‌های مرتبط استفاده کنید و به آن شی اشاره کنید. این کار را می‌توانید برای اعضای بدن، افراد، اسباب‌بازی‌ها، رنگ‌ها یا چیزهایی که هنگام پیاده‌روی مشاهده می‌کنید انجام دهید.
- برای کودک خود بخوانید. هنگام خواندن، درباره تصاویر صحبت کنید.
- آهنگ‌های ساده‌ای بخوانید که تکرار آن‌ها آسان باشد.
- هنگام مکالمه با کودک، تمام توجه‌تان را به او بدهید. وقتی کودک سعی می‌کند با شما صحبت کند صبور باشید.
- وقتی کسی از او سوالی می‌پرسد، به‌جای او جواب ندهید.
- حتی اگر نیازهای او را پیش‌بینی می‌کنید، به او فرصت دهید تا خودش آن را بیان کند.
- به‌جای انتقاد مستقیم از اشتباهات، کلمات را به‌درستی تکرار کنید.
- اجازه دهید کودک نوپای شما با کودکانی که مهارت‌های زبانی خوبی دارند ارتباط برقرار کند.
- سوال بپرسید و گزینه‌هایی ارائه دهید و وقت کافی برای پاسخگویی در نظر بگیرید.
اگر فکر می‌کنید فرزند شما ممکن است تاخیر داشته باشد، باید چه کنید؟
ممکن است هیچ مشکلی وجود نداشته باشد و فرزند شما در زمان خودش به گفتار برسد، اما گاهی تأخیر در گفتار می‌تواند نشانه مشکلات دیگری مانند کم شنوایی یا سایر تاخیرهای رشدی باشد.
در این موارد، مداخله زودهنگام بهترین کار است. اگر فرزند شما مراحل مهم و نقاط عطف گفتاری را طی نمی‌کند، با پزشک متخصص اطفال خود وقت ویزیت هماهنگ کنید.
در این زمان، برای تشویق و تقویت گفتار کودک خود، به صحبت کردن با او، خواندن متن و نیز شعر و آواز ادامه دهید.
چکیده
تأخیر در گفتار برای کودک نوپا به این معنی است که او به نقطه عطف گفتاری مربوط به یک سن خاص نرسیده است.
گاهی تأخیر در گفتار به دلیل یک بیماری زمینه‌ای است که نیاز به درمان دارد. در این موارد می‌توان از زبان یا گفتاردرمانی در کنار سایر روش‌های درمانی استفاده کرد.
بسیاری از کودکان نوپا زودتر یا دیرتر از حالت میانگین صحبت می‌کنند، بنابراین همیشه جای نگرانی نیست. اگر درباره توانایی‌های گفتاری یا زبانی فرزندتان سوالی دارید، به متخصص اطفال مراجعه کنید. بر اساس یافته‌ها، پزشک می‌تواند شما را به منابع مناسب ارجاع دهند.
مداخله زودهنگام برای تأخیر گفتاری ممکن است کودک 3 ساله شما را به موقع برای شروع مدرسه آماده کند.
