آپراکسی گفتاری (AOS) نوعی اختلال گفتاری است که فرد مبتلا در گفتار مشکل دارد. فرد مبتلا به آپراکسی گفتاری می‌داند چه چیزی می‌خواهد بگوید، اما به سختی می‌تواند لب‌ها، فک یا زبان خود را به شیوه مناسبی برای گفتن آن حرکت دهد.
برای صحبت کردن، مغز شما باید پیامی به دهان شما بفرستد. آپراکسی گفتاری بر مسیرهایی از مغز تاثیر می‌گذارد که در برنامه‌ریزی و هماهنگی حرکات لازم برای گفتار نقش دارند. به همین دلیل پیامهای مغز به‌درستی به دهان انتقال نمی‌یابند.
انواع آپراکسی گفتاری
دو نوع اصلی آپراکسی گفتاری وجود دارد.
آپراکسی گفتاری کودکی. این نوع آپراکسی از بدو تولد وجود دارد و در دوران کودکی تشخیص داده می‌شود. ژنتیک ممکن است در این اختلال نقش داشته باشد و به نظر می‌رسد بیشتر از دختران، پسران را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
آپراکسی گفتاری اکتسابی. هر کسی ممکن است به این نوع آپراکسی مبتلا شود، اما معمولا در بزرگسالان دیده می‌شود و در اثر آسیب به مغز توسط عاملی مانند سکته مغزی، تروما یا تومور مغزی ایجاد می‌شود.
علائم آپراکسی گفتاری چیست؟
مهم است که به یاد داشته باشید که آپراکسی گفتاری بیماری پیچیده‌ای است و شدت و علائم آن از فردی به فرد دیگر متفاوت است.
در برخی از افراد ممکن است بسیار خفیف باشد و فرد فقط با چند صدا یا کلمه مشکل داشته باشد. در موارد شدیدتر ممکن است شخص مشکلات زیادی در گفتار خود تجربه کند.
از طرفی بعضی از افراد ممکن است تعداد کمی از علائم آپراکسی گفتاری را داشته باشند، در حالی که در برخی افراد علائم بسیاری دیده می‌شود.
علائم آپراکسی گفتاری در دوران کودکی
این موارد برخی از علائم آپراکسی گفتاری دوران کودکی است:
- تاخیر در اولین کلمات
- توانایی تولید تنها تعداد محدودی از انواع مختلف صداها
- هجاها یا اصواتی که به ترتیب صحیح در کنار هم قرار نمی‌گیرند
- گفتن کلمه‌ای یکسان به روش‌های مختلف
- مکث طولانی بین صداها یا مشکل در حرکت بین اصوات و هجاها
- تشدید گذاشتن روی هجای نادرست یک کلمه یا استفاده از تاکید برابر برای همه هجاها
- داشتن مشکل بیشتر با کلمات طولانی‌تر
- مشکل در تقلید آنچه دیگران می‌گویند
- لزوم حرکت دادن چندین باره لب‌ها، فک یا زبان برای تولید یک صدا
- به نظر می‌رسد زبان گفتاری را بهتر از آن‌که بتواند صحبت کند، درک می‌کند
علائم آپراکسی گفتاری اکتسابی
بسیاری از علائم آپراکسی گفتاری اکتسابی مشابه علائم آپراکسی گفتاری دوران کودکی است. برخی از این علائم می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- سرعت گفتار کمتر
- اعوجاج اصوات که می‌تواند شامل افزودن یا جایگزینی صدا نیز باشد
- مکث طولانی بین هجاها
- تشدید گذاشتن برابر برای تمام هجاها در یک کلمه
- نیاز به چندین بار حرکت دادن لب‌ها، فک یا زبان قبل از صحبت کردن
علل آپراکسی گفتاری
علل آپراکسی گفتاری دوران کودکی
محققان به‌طور کامل نمی‌دانند که چه عواملی باعث آپراکسی گفتاری در کودکان می‌شود. آن‌ها فکر می‌کنند علت ممکن است ژنتیکی باشد و ممکن است مربوط به رشد کلی زبان یا مشکلی در پیامهای مغز که به عضلات مورد استفاده در گفتار ارسال می‌شوند، باشد.
در برخی موارد، این اختلال ممکن است به‌عنوان بخشی از یک اختلال بزرگتر و پیچیده‌تر رخ دهد، ازجمله:
- اوتیسم
- صرع
- فلج مغزی
- گالاکتوزمیا (galactosemia)
- اختلال عصبی‌عضلانی
آپراکسی گفتاری دوران کودکی ممکن است در خانواده‌ها اتفاق بیفتد. بسیاری از کودکانی که مبتلا به این بیماری هستند، یکی از اعضای خانواده‌شان اختلال ارتباطی یا ناتوانی یادگیری دارد. به نظر می‌رسد این بیماری پسران را بیش از دختران تحت تاثیر قرار می‌دهد.
علل آپراکسی گفتاری اکتسابی
آپراکسی گفتاری اکتسابی می‌تواند هرکسی را تحت تاثیر قرار دهد، اما بیشتر در بزرگسالان رخ می‌دهد و معمولا در اثر آسیبی ایجاد می‌شود که به قسمت‌هایی از مغز که مسئول برنامه‌ریزی حرکت عضلات لازم برای گفتار هستند، آسیب می‌رساند.
در این قسمت شایع‌ترین علل آمده است:
- سکته مغزی
- آسیب سر در اثر ضربه
- تومور یا ترومای جراحی
- بیماری‌های نورودژنراتیو
این بیماری ممکن است همراه با سایر بیماری‌ها، مانند دیس‌آرتری و آفازی، بروز کند.
برای کسب اطلاعات بیشتر درمورد هردو نوع آپراکسی گفتار و نحوه تشخیص و درمان آن‌ها، ادامه مقاله را بخوانید.
آپراکسی گفتاری چگونه تشخیص داده می‌شود؟
آسیب‌شناس گفتار و زبان (SLP) برای تشخیص و درمان آپراکسی گفتاری در کودکان و بزرگسالان فعالیت می‌کند. با توجه به این‌که علائم آپراکسی گفتار ممکن است در افراد مختلف متفاوت باشد، تشخیص آن دشوار است.
علاوه بر گرفتن تاریخچه پزشکی، آسیب‌شناس گفتار در جستجوی وجود گروهی از علائم خواهد بود که می‌تواند نشانه آپراکسی گفتاری باشد. او همچنین برای رد سایر اختلالات مانند آفازی، ضعف عضلانی یا اختلالات شنوایی تلاش خواهد کرد.
تشخیص آپراکسی گفتاری دوران کودکی
آسیب‌شناس گفتار و زبان می‌تواند از روش‌های مختلفی برای ارزیابی این‌که آیا کودک شما آپراکسی گفتاری دوران کودکی دارد یا نه، استفاده کند. آسیب‌شناس گفتار فرزند شما ممکن است:
- از کودک شما بخواهد که یک کلمه یا هجا را چندین بار تکرار کند
- از کودک شما بخواهد که از روی فهرستی از کلماتی که طول آن‌ها افزایش می‌یابد، بخواند
- بررسی کند که کودک شما چگونه صدای واکه یا همخوان خاصی را تولید می‌کند
- به جریان گفتار کودک شما گوش دهد تا ببیند چگونه بر هجاها و کلمات مختلف تشدید می‌گذارد و یا از یک هجا یا کلمه به هجا یا کلمه دیگر حرکت می‌کند
- ببیند دیگران چقدر می‌توانند گفتار کودک شما را درک کنند
- تست‌های شنوایی بگیرد تا مسائل مربوط به شنوایی که می‌توانند در مشکل گفتاری کودک شما موثر باشند را رد کند
- لب‌ها، زبان و فک کودک شما را از نظر مشکلات ساختاری یا ضعف عضلانی ارزیابی کند
گاهی برای تشخیص آپراکسی گفتاری دوران کودکی، آسیب‌شناس گفتار باید گفتار کودک شما را در یک دوره زمانی و نه فقط در یک جلسه، ارزیابی کند.
تشخیص آپراکسی گفتاری اکتسابی
بزرگسالانی که دچار سکته مغزی یا نوع دیگری از آسیب مغزی شده‌اند ممکن است از نظر آپراکسی گفتاری ارزیابی شوند. مشابه فرآیند تشخیصی آپراکسی گفتاری دوران کودکی، آسیب‌شناس گفتار و زبان می‌تواند از ارزیابی‌های مختلف برای کمک به تشخیص استفاده کند.
آسیب‌شناس گفتار و زبان شما ممکن است:
- از شما بخواهد هرگونه مشکل زبانی یا ارتباطی را که داشته‌اید گزارش کنید
- به نحوه تلفظ و تاکید بر هجاها یا کلمات گوش کند
- گفتاری را که به‌صورت خودانگیخته تولید می‌کنید را با گفتاری که از شما خواسته می‌شود تقلید کنید مقایسه کند
- میزان ارتباط کلامی شما را ارزیابی کند
- ارزیابی کند که آنچه گفته‌اید چقدر قابل درک است
- لب‌ها، زبان یا فک شما را از نظر ضعف عضلانی که ممکن است در مشکل شما موثر باشد، بررسی کند
- به صدای شما گوش دهد، مثلا آیا خشن، نفس‌آلود یا ضعیف است
علاوه بر ارزیابی مهارت‌های ارتباط کلامی شما، آسیب‌شناس گفتار همچنین ممکن است از شما بخواهد وظایفی که شامل خواندن، نوشتن و حرکات غیرگفتاری است را برای بخشی از فرایند تشخیص انجام دهید.
درمان آپراکسی گفتاری چیست؟
کودک مبتلا به آپراکسی گفتاری دوران کودکی به درمان احتیاج دارد، زیرا این اختلال معمولا به‌خودی‌خود بهبود نمی‌یابد. البته برخی از موارد آپراکسی گفتاری اکتسابی ممکن است در واقع به‌خودی‌خود بهبود یابد که بهبود خودبه‌خودی نامیده می‌شود.
درمان آپراکسی گفتاری برای کودکان و بزرگسالان، شامل گفتار درمانی است. روش درمانی خاص برای فرد برنامه‌ریزی می‌شود و در آن شدت اختلال و مشکلات خاصی که فرد در گفتار دارد نیز در نظر گرفته می‌شود.
- درخواست چندین بار تکرار یک کلمه یا عبارت مشابه
- تمرین گفتن هجاها یا کلمات خاص برای کمک به شما در یادگیری حرکت از یک صدا به صدای دیگر
- نگاه کردن دقیق به نحوه حرکت دهان درمانگر هنگام گفتن کلمات یا عبارات
- استفاده از نشانه‌های دیداری، مانند تمرین گفتار در مقابل آینه، تا به خود یادآوری کنید چگونه دهان خود را برای گفتن کلمات یا عبارات خاص حرکت دهید
جلسات گفتاردرمانی برای آپراکسی گفتاری معمولا یک به یک است و اغلب اوقات برگزار می‌شود. درصورت پیشرفت ممکن است کمتر برگزار شود. از طرفی تمرین در خانه با اعضای خانواده نیز توصیه می‌شود.
در موارد شدیدتر آپراکسی گفتاری ممکن است اشکال جایگزین ارتباطی به‌عنوان بخشی از درمان شما آموزش داده شود. این اشکال جایگزین می‌تواند شامل مواردی مانند حرکات دست یا زبان اشاره باشد که می‌توانید برای برقراری ارتباط با دیگران از آن‌ها استفاده کنید.
چه زمانی به پزشک خود مراجعه کنید
آپراکسی گفتاری دوران کودکی
در شناسایی هرنوع اختلال گفتاری یا زبانی، مقایسه چگونگی صحبت کردن و برقراری ارتباط کودک با نقاط عطف معمول این مهارت‌ها می‌تواند مفید باشد. انجمن شنوایی، زبان و گفتار آمریکا (ASHA) راهنمایی‌های مفصلی را بر اساس سن ارائه می‌دهد.
با توجه به این‌که شناسایی و درمان زودهنگام آپراکسی گفتاری دوران کودکی می‌تواند به کاهش احتمال مشکلات گفتاری طولانی مدت کمک کند، اگر متوجه شدید فرزند شما در صحبت کردن مشکل دارد، حتما باید به پزشک مراجعه کنید.
آپراکسی گفتاری اکتسابی
اگر بزرگسال هستید و متوجه شدید که در صحبت کردن مشکل دارید، حتما به پزشک مراجعه کنید. بسیار مهم است که شما برای تعیین علت مشکل خود و اطمینان از بدتر نشدن آن مورد ارزیابی قرار بگیرید.
کلام پایانی
آپراکسی گفتاری نوعی اختلال گفتاری است که در آن شما می‌دانید چه می‌خواهید بگویید، اما برای حرکت دادن صحیح دهان خود برای گفتن آن، مشکل دارید. این مسئله به دلیل ضعف عضلانی یا آتروفی نیست بلکه به این دلیل اتفاق می‌افتد که پیامی که از مغز شما به دهان‌تان ارسال می‌شود، مختل یا قطع می‌گردد.
آپراکسی گفتاری دو نوع دارد: دوران کودکی و اکتسابی. هر دو نوع را آسیب‌شناس گفتار و زبان تشخیص و درمان می‌کند. اگر متوجه شدید که شما یا فرزندتان در صحبت کردن مشکل دارید، حتما برای اطلاع از علت مشکل خود به پزشک مراجعه کنید.
