مغز شما مسئول تقریباً همه عملکردهای بدن و تفسیر اطلاعات حسی از جهان پیرامون شماست.
مغز شما قسمت‌های زیادی دارد، اما گفتار به‌طور عمده توسط بزرگ‌ترین قسمت مغز، یعنی مخ کنترل می‌شود.
مخ را می‌توان به دو قسمت تقسیم کرد که نیمکره نامیده می‌شوند و توسط باندی از فیبرهای عصبی به نام جسم پینه‌ای (corpus callosum) به هم متصل می‌گردند.
گفتار شما به‌طور معمول در سمت چپ مغز شما کنترل می‌شود. در حدود یک سوم افرادی که چپ‌دست هستند ممکن است گفتار در واقع توسط سمت راست کنترل شود.
قسمت‌هایی از مغز که در گفتار دخیل هستند
در دهه‌های اخیر، انفجار تحقیقات درمورد پردازش زبان در مغز رخ داده است. اکنون به‌طور کلی پذیرفته شده است که کنترل گفتار بخشی از یک شبکه پیچیده در مغز است.
شکل‌گیری گفتار به فرایندهای مختلفی نیاز دارد، از قرار دادن افکار در کلمات، تشکیل یک جمله قابل فهم و سپس ایجاد حرکت در دهان برای ایجاد صداهای صحیح.
مناطق مختلفی از مغز شناخته شده است که در گفتار نقش دارند:
مخ
هرنیمکره مخ را می‌توان به مناطقی موسوم به لوب تقسیم کرد که شامل لوب‌های پیشانی، آهیانه، گیجگاهی و پس‌سری است.
لوب‌های واقع در جلو و کنار مغز شما، لوب‌های پیشانی و لوب‌های گیجگاهی، به‌طور عمده در شکل‌گیری و درک گفتار نقش دارند.
ناحیه بروکا
ناحیه بروکا (Broca’s area) در قسمت جلویی نیمکره چپ مغز شما قرار داشته و نقش مهمی در تبدیل ایده‌ها و افکار شما به کلمات گفتاری واقعی دارد. مشخص شده است که ناحیه بروکا درست قبل از صحبت کردن شما بیشترین فعالیت را دارد.
ناحیه بروکا همچنین به انتقال اطلاعات به قسمت دیگری از مغز شما به نام قشر حرکتی، که حرکات دهان شما را کنترل می‌کند، کمک می‌کند. نام آن به نام پزشک فرانسوی Pierre Paul Broca است که در سال 1861 این ناحیه مغز را کشف کرد.
ناحیه ورنیکه
ناحیه ورنیکه (Wernicke’s area) به‌طور عمده در درک و پردازش گفتار و زبان نوشتاری نقش دارد. منطقه ورنیکه اولین بار توسط Karl Wernicke در سال 1876 کشف شد. این منطقه در لوب گیجگاهی و درست پشت گوش شما قرار دارد. لوب گیجگاهی نیز منطقه‌ای است که صدا در آن پردازش می‌شود.
Arcuate fasciculus
arcuate fasciculus دسته‌ای از اعصاب است که ناحیه ورنیکه و بروکا را به هم وصل می‌کند و به شما کمک می‌کند کلمات را شکل دهید، واضح صحبت کنید و مفاهیم زبانی را درک کنید.
مخچه
مخچه پشت مغز شما قرار دارد. مخچه در هماهنگی حرکات ارادی عضلات، مانند باز و بسته کردن دهان، حرکت دادن بازوها و پاها، ایستادن به حالت ایستاده و حفظ تعادل نقش دارد و پردازش زبانی را نیز کنترل می‌کند.
مروری که در مجله American Journal of Speech-Language Pathology منتشر شده است نشان می‌دهد که در واقع نقش مخچه برای پردازش زبان از آنچه تصور می‌شد مهم‌تر است.
قشر حرکتی
برای صحبت کردن واضح باید عضلات دهان، زبان و حلق را حرکت دهید و اینجاست که قشر حرکتی (motor cortex) وارد عمل می‌شود.
قشر حرکتی که در لوب پیشانی قرار دارد، اطلاعات را از ناحیه بروکا گرفته و به عضلات صورت، دهان، زبان، لب‌ها و حلق می‌گوید که چگونه برای تولید گفتار حرکت کنند.
آسیب مغزی و گفتار
چه اتفاقی می‌افتد اگر یک یا چند ناحیه از نواحی ذکر شده آسیب ببیند، تخریب شود یا غیرطبیعی باشد؟
اگر در صحبت کردن یا درک گفتار مشکلی دارید، این مشکل آفازی (aphasia) نام دارد. اگر در کنار هم قرار دادن حرکات صحیح عضلاتی که برای تولید گفتار لازم است مشکل دارید، این مشکل آپراکسی (apraxia)نامیده می‌شود.
آفازی و آپراکسی اغلب در اثر سکته مغزی یا ضربه به مغز ایجاد می‌شوند، معمولاً وقتی سمت چپ مغز تحت تأثیر قرار می‌گیرد. سایر علل کمتر شایع شامل تومورهای مغزی و عفونت است.
علائم آفازی یا آپراکسی به محل آسیب در مغز و شدت آسیب بستگی دارد. این علائم عبارتند از:
کند صحبت کردن یا کلمات مبهم
اگر ناحیه بروکا آسیب دیده باشد ممکن است تولید صداهای گفتاری برای فرد دشوار باشد یا ممکن است خیلی کند صحبت کند و کلمات را نامفهوم بیان کند. گفتار اغلب به جملات کوتاه کمتر از چهار کلمه محدود می‌شود. به این حالت آفازی بروکا یا آفازی غیرروان گفته می‌شود.
علت دیگر این است که سکته یا آسیب به مناطقی از مغز که حرکات عضلات دهان یا زبان را کنترل می‌کنند آسیب برساند.
صحبت کردن در قالب جملات طولانی و بی‌معنی
صدمه به ناحیه ورنیکه ممکن است باعث شود فرد کلمات بی‌معنی بسازد یا با جملات طولانی صحبت کند که معنی ندارند. همچنین ممکن است فرد متوجه نشود که دیگران نمی‌توانند صحبت‌های او را درک کنند. این حالت آفازی ورنیکه یا آفازی روان نامیده می‌شود.
ناتوانی در تکرار کلماتی که تازه شنیده‌اید
اگر arcuate fascilicus، دسته اعصابی که ناحیه بروکا و ناحیه ورنیکه را به هم متصل می‌کند، آسیب ببیند، ممکن است فرد نتواند زبانی که قبلاً شنیده شده را تکرار کند. به این حالت آفازی هدایتی گفته می‌شود.
ناتوانی کلی در صحبت کردن و درک زبان
آسیب گسترده به مراکز زبانی مغز می‌تواند منجر به آفازی گلوبال (global aphasia) شود. بیان و درک زبان برای افراد مبتلا به آفازی گلوبال بسیار دشوار است.
افراد مبتلا به بیماری‌های نورودژنراتیو، مانند بیماری آلزایمر، اغلب با گذشت زمان به‌تدریج از دست دادن گفتار را تجربه می‌کنند. به این وضعیت، آفازی پیشرونده اولیه (PPA) گفته می‌شود.
آفازی پیشرونده اولیه بیماری آلزایمر نیست، اما می‌تواند نشانه‌ای از بیماری آلزایمر باشد. این اختلال همچنین می‌تواند مجزا و مستقل و بدون سایر علائم بیماری آلزایمر باشد. برخی از افراد مبتلا به آفازی پیشرونده اولیه حافظه طبیعی دارند و می‌توانند فعالیت‌های اوقات فراغت را ادامه دهند و حتی گاهی کار کنند.
برخلاف آفازی که ناشی از سکته مغزی یا ضربه مغزی است، آفازی پیشرونده اولیه ناشی از زوال آهسته یک یا چند قسمت از مغز است که در گفتار و زبان استفاده می‌شود.
چکیده
گفتار وابسته به فعال شدن مناطق مختلفی از مغز است که با همکاری هم کار می‌کنند.
ناحیه بروکا و ناحیه ورنیکه از اجزای اصلی مغز هستند که در گفتار نقش دارند، اما سایر قسمت‌های مغز نیز نقش مهمی در هماهنگی عضلات دهان برای ایجاد کلمات گفتاری دارند. برای بیشتر افراد، فعالیت مغزی مرتبط با گفتار در سمت چپ مغز اتفاق می‌افتد.
صدمه یا آسیب به هریک از این قسم‌ها می‌تواند منجر به مشکلات گفتاری شود که به‌عنوان آفازی یا آپراکسی شناخته می‌شود. گفتاردرمانی اغلب برای افرادی که دچار این مشکلات هستند مفید است. اگرچه بازیابی کامل توانایی‌های گفتاری پس از آسیب مغزی همیشه امکان‌پذیر نیست، اما می‌توان به پیشرفت‌هایی دست یافت.
