گفتاردرمانی ارزیابی و درمان مشکلات ارتباطی و اختلالات گفتاری است. این کار توسط آسیب‌شناسان گفتار و زبان (speech-language pathologists) انجام می‌گردد که اغلب به آن‌ها گفتاردرمانگر گفته می‌شود.
از تکنیک‌های گفتاردرمانی برای بهبود ارتباط استفاده می‌شود. این تکنیک‌ها شامل اصلاح نحوه تولید، فعالیت‌های مداخل‌های زبانی و سایر تکنیک‌های مربوط به انواع مختلف اختلالات گفتار یا زبان است.
گفتاردرمانی ممکن است برای اختلالات گفتاری در کودکان و یا اختلالات گفتاری ناشی از بیماری یا آسیب، مانند سکته مغزی یا ضربه مغزی، در بزرگسالان مورد نیاز باشد.
چرا به گفتاردرمانی احتیاج دارید؟
چندین اختلال گفتار و زبان وجود دارد که با گفتاردرمانی قابل درمان است.
- اختلالات تولیدی: اختلال تولیدی نوعی ناتوانی در تولید صحیح صداهای خاص کلمات است. کودک مبتلا به این اختلال ممکن است صداهای کلمات را حذف کند، تغییر دهد، جور دیگری ادا کند و یا صدایی را اضافه کند. گفتن “thith” بهجای “this” مثالی از ادا کردن یک صدا به شکلی دیگر است.
- اختلالات روانی: اختلال روانی بر جریان گفتار و سرعت و ریتم آن تأثیر می‌گذارد. لکنت و کلاترینگ (پریده‌گویی) از اختلالات روانی هستند. فرد مبتلا به لکنت در خروج صدا (از مجرای گفتاری) مشکل دارد و ممکن است گفتاری مسدود یا منقطع داشته باشد و یا ممکن است بخشی از کلمات را تکرار کند. فرد مبتلا به کلاترینگ اغلب خیلی سریع صحبت می‌کند و کلمات را با هم ادغام می‌کند.
- اختلالات تشدیدی: اختلال تشدیدی هنگامی رخ می‌دهد که یک انسداد یا مانع از جریان منظم هوا در حفره‌های بینی یا دهان، ارتعاشات مسئول کیفیت صوت را تغییر دهد. همچنین ممکن است این اختلال ناشی از بسته نشدن درست دریچه ولوفارنکس (velopharyngeal) باشد. اختلالات تشدیدی اغلب با شکاف کام، اختلالات نورولوژیک و تورم لوزه همراه است.
- اختلالات دریافتی: فرد مبتلا به اختلال زبان دریافتی در درک و پردازش آنچه دیگران می‌گویند مشکل دارد. این مسئله می‌تواند باعث شود وقتی کسی با شما صحبت می‌کند، بی‌اشتیاق به صحبت‌های او به نظر برسید، در دنبال کردن مسیرها مشکل داشته باشید یا واژگان محدودی داشته باشید. سایر اختلالات زبانی، اوتیسم، کم شنوایی و آسیب سر می‌تواند منجر به اختلال زبان دریافتی شود.
- اختلالات بیانی: اختلال زبان بیانی، مشکلی در انتقال و بیان اطلاعات است. اگر اختلال بیانی دارید ممکن است در تولید جملات صحیح مشکل داشته باشید؛ مثلا از شکل نادرست فعل استفاده کنید. این اختلال با اختلالات رشدی مانند سندرم داون و کم شنوایی همراه است. همچنین می‌تواند ناشی از ضربه به سر یا یک بیماری باشد.
- اختلالات شناختی–ارتباطی: مشکل در برقراری ارتباط به دلیل آسیب بخشی از مغز که توانایی تفکر شما را کنترل می‌کند، اختلال شناختی–ارتباطی نامیده می‌شود. این مشکل می‌تواند به مشکلات حافظه و حل مسئله و همچنین مشکل در صحبت کردن یا گوش دادن منجر شود. این اختلال می‌تواند ناشی از مشکلات بیولوژیکی مانند تکامل غیرطبیعی مغز، بیماری‌های نورولوژیکی خاص، آسیب مغزی یا سکته مغزی باشد.
- آفازی: آفازی یک اختلال ارتباطی اکتسابی است که بر توانایی فرد در صحبت کردن و درک گفتار دیگران تأثیر می‌گذارد. همچنین اغلب بر توانایی خواندن و نوشتن فرد نیز تأثیرگذار است. سکته مغزی شایع‌ترین علت بروز آفازی است اما سایر اختلالات مغزی نیز می‌توانند باعث بروز آن شوند.
- دیس‌آرتری: این اختلال با گفتار کُند یا مبهم شناخته می‌شود و دلیل آن ضعف یا عدم توانایی در کنترل عضلات گفتاری است. این اختلال بیشتر در نتیجه اختلالات سیستم عصبی و بیماری‌های عامل فلج صورتی یا ضعف حلق و زبان، مانند مالتیپل اسکلروز (MS)، اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS) و سکته مغزی ایجاد می‌شود.
در گفتاردرمانی چه اتفاقی می‌افتد؟
گفتاردرمانی معمولاً با ارزیابی توسط گفتاردرمانگر شروع می‌شود که نوع اختلال ارتباطی و بهترین راه برای درمان آن را مشخص می‌کند.
گفتاردرمانی برای کودکان
گفتاردرمانی برای فرزند شما، بسته به نوع اختلال گفتاری، ممکن است در یک کلاس یا گروه کوچک و یا به‌صورت مجزا انجام شود. تمرین‌ها و فعالیت‌های گفتاردرمانی بسته به اختلال، سن و نیازهای فرزند شما متفاوت است. در طول گفتاردرمانی برای کودکان، گفتاردرمانگر ممکن است:
- از طریق صحبت کردن، بازی کردن و استفاده از کتاب، تصاویر و اشیاء دیگر، به‌عنوان بخشی از مداخله زبانی برای کمک به تحریک پیشرفت زبان، تعامل کند
- صداها و هجاهای صحیح را حین بازی متناسب با سن کودک، برای او مدل‌سازی کند تا به کودک آموزش دهد چگونه صداهای خاصی را تولید کند
- درباره نحوه انجام گفتاردرمانی در خانه، راهکارها و تکالیفی را برای کودک و والدین یا پرستار کودک ارائه دهد
گفتاردرمانی برای بزرگسالان
گفتاردرمانی برای بزرگسالان نیز با ارزیابی جهت تعیین نیازهای شما و بهترین درمان آغاز می‌شود. تمرین‌های گفتاردرمانی برای بزرگسالان می‌تواند در گفتار، زبان و ارتباطات شناختی به شما کمک کند.
اگر آسیب یا وضعیتی پزشکی، مانند بیماری پارکینسون یا سرطان دهان، باعث مشکل بلع در شما شده باشد، درمان ممکن است شامل بازیابی مجدد عملکرد بلع نیز باشد.
تمرینات ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تمرینات حل مسئله، حافظه و سازماندهی و سایر فعالیت‌ها جهت بهبود ارتباطات شناختی
- تدابیر مکالمه‌ای برای بهبود ارتباطات اجتماعی
- تمرینات تنفسی برای رزونانس (تشدید)
- تمریناتی برای تقویت عضلات دهان
اگر می‌خواهید تمرین‌های گفتاردرمانی را در خانه انجام دهید، منابع بسیاری در دسترس است، از جمله:
- اپلیکشن‌های گفتاردرمانی
- بازی‌ها و وسایل بازی مربوط به توسعه زبان، مانند فلش کارت‌ها
- کتاب‌های تمرینی
چه مدت به گفتاردرمانی نیاز دارید؟
مدت زمانی که فرد نیاز به گفتاردرمانی دارد به چند عامل بستگی دارد، از جمله:
- سن
- نوع و شدت اختلال
- فراوانی درمان
- بیماری زمینه‌ای
- درمان بیماری زمینه‌ای
برخی از اختلالات گفتاری در دوران کودکی شروع می‌شوند و با افزایش سن بهبود می‌یابند، امابرخی دیگر تا بزرگسالی ادامه می‌یابند و به درمان و مراقبت طولانی مدت نیاز دارند.
اختلال ارتباطی ناشی از سکته مغزی یا سایر بیماری‌های پزشکی ممکن است با درمان اختلال و نیز با بهبود بیماری فرد بهبود یابد.
گفتاردرمانی چقدر موفقیت‌آمیز است؟
میزان موفقیت گفتاردرمانی بسته به اختلالی که درمان شده‌است و گروه سنی متفاوت است. زمان شروع گفتاردرمانی نیز می‌تواند در نتیجه تأثیر بگذارد.
گفتاردرمانی برای كودكان كوچك، درصورتی‌که شروع آن زودهنگام باشد و در خانه با مشارکت و همراهی والدین یا سرپرست کودک تمرین شود، بیشترین موفقیت را دارد.
کلام پایانی
گفتاردرمانی می‌تواند طیف گسترده‌ای از تاخیرها و اختلالات در گفتار و زبان را در کودکان و بزرگسالان درمان کند. با مداخله زودهنگام، گفتاردرمانی می‌تواند ارتباط را بهبود بخشد و اعتماد به نفس را تقویت کند.
