کودکان نوپا کوچک و شلوغ هستند. آنها با کنجکاوی هیجانانگیزی راه میروند، صحبت میکنند و دنیای اطراف خود را کشف میکنند.
ممکن است متوجه شوید که رشد کودک شما با سرعت خاص خود پیش میرود و در بیشتر اوقات مشکلی وجود ندارد. بااینحال، اگر نگران هستید که کودک 2 ساله شما به اندازه همسالان خود صحبت نمیکند یا اینکه هنوز بهجای گفتن کلمات واقعی، هجاگویی دارد، نگرانی شما صحیح است.
دانستن اینکه در این سن از نظر رشدی چه چیز مقتضی است میتواند به شما کمک کند تا بدانید که آیا کودک شما در مسیر درست قرار دارد یا خیر. در این قسمت درمورد نقاط عطف، مواردی که باید به دنبالشان باشید و اینکه چگونه میتوانید برای مشکلات احتمالی کمک بگیرید، در این مقاله اطلاعات بیشتری ارائه شده است.
نقاط عطف زبان و گفتار در 2 سالگی
تا 2 سالگی، نقاط عطف گفتار و زبان شامل داشتن گنجینه واژگان 50 کلمهای یا بیشتر است، حتی اگر آنها را بهطور کامل و درست تلفظ نکنند یا افراد غریبه آنها را نفهمند. همچنین ممکن است کودک شما غذاهای مورد علاقهاش را با نام صحیح آنها بیان کند و در حضور محرک، صدای حیوانات مختلف را تولید کند، مانند moo، baa، cluck، oink.
استفاده از عبارات دو کلمهای (مانند: غذا میخواهم) و همچنین ضمایر (مانند: مال من) نیز تا تولد دو سالگی کودک شما اتفاق میافتد.
بین 2 تا 3 سالگی، کودک شما ممکن است بین 200 تا 1000 کلمه بداند. این یک جهش بزرگ در واژگان است! کودک ممکن است شروع به درک و صحبت درمورد مفاهیم فضایی، مانند “روی” یا “داخل” کند. همچنین درک بهتری از ضمایر را به نمایش میگذارند و کلماتی برای توصیف افراد، مکانها و اشیا میداند، از جمله: “شاد” یا “غمگین” و “بزرگ” یا “کوچک”.
سایر نقاط عطف عبارتند از:
- استفاده از جملات دو تا سه کلمهای (مثلا “من بیشتر میخواهم” یا “من آن را میبینم”)
- واضحتر صحبت کردن بهطوریکه پرستار کودک متوجه میشود
- پاسخ دادن به سوالات ساده
- استفاده بیشتر از ضمایر، مانند “من” و “شما”
- افزودن آهنگ مناسب به سوالات (مثلاً: “نوبت من است؟”)
- شروع استفاده از کلمات جمع با اضافه کردن “s” به کلمات روزمره
- شروع استفاده از زمان گذشته افعال، مانند “راه رفت” یا “پرید”
شایان ذکر است که کودکان در این سن ممکن است انتهای کلمات را تلفظ نکنند. همچنین ممکن است به گونهای صحبت نکنند که کاملاً توسط افراد غریبه قابل درک باشد. وقتی کودک 2 ساله شود، شما یا سایر پرستاران کودک ممکن است فقط حدود 50 درصد کلمات کودک را درک کنید.
وقتی کودک شما به سن 3 سالگی نزدیکتر میشود، ممکن است صحبتهای او توسط افراد خانواده یا دیگرانی که مرتب از او مراقبت میکنند، تا حد زیادی به خوبی درک شود.
تأخیر گفتاری غیراوتیستیک در مقابل تأخیر گفتاری اوتیستیک
شاید شنیده باشید که تاخیر در گفتار با اوتیسم ارتباط دارد. این مسئله درست است اما تأخیرها میتوانند به تنهایی نیز وجود داشته باشند. بهطور کلی، کودکانی که فقط تأخیر در گفتار دارند، تمایل دارند که نقاط عطف سایر زمینههای رشدی خود، به غیر از گفتار یا زبان، را طی کنند.
بهعنوان مثال، کودک شما ممکن است در صحبت کردن مشکل داشته باشد، اما وقتی نام او را صدا میکنند، پاسخ میدهد و یا میتواند از راههای دیگری برای برقراری ارتباط استفاده کند، مانند نشان دادن بله یا خیر با تکان دادن سر، استفاده از زبان اشاره یا آواسازی. ممکن است فرزند شما گنجینه واژگان بزرگی نداشته باشد، اما میتواند دستورالعملهای متناسب با سن را دنبال کند یا از مهارتهای اجتماعی متناسب با سنش استفاده کند.
کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم (ASD) ممکن است تاخیر در گفتار داشته باشند و همچنین در برقراری ارتباط بهطور کلی مشکل داشته باشند. بهعنوان مثال، ممکن است متوجه شوید فرزند شما به اسم خودش پاسخ نمیدهد یا دستورالعملها را دنبال نمیکند. ممکن است کودک شما به اشیا اشاره نکند یا از حرکات و اشارههای دیگر استفاده نکند.
از دیگر ویژگیهای اوتیسم میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- مشکلات ارتباطی اضافی: این مشکلات شامل تکرار کلمات یا عبارات خاص و از دست دادن کلمات یا عباراتی است که زمانی در واژگان کودک وجود داشته است. همچنین ممکن است متوجه شوید که وقتی کودک شما صحبت میکند، این کار را با صدای رباتمانند، آوازمانند و یا سایر لحنهای غیرمعمول انجام میدهد.
- چالشهای اجتماعی: در کودکان مبتلا به اوتیسم، این چالشها شامل مواردی مانند ارتباط چشمی محدود و مشکل در خواندن نشانهها، مانند حالات صورت یا زبان بدن، است.
- رفتارهای تکراری: تکان خوردن یا دست زدن از دیگر علائم اوتیسم است. کودک خردسال شما ممکن است به شدت بر علاقهمندی خاصی متمرکز شود، فقط با روشی خاص با اسباببازیهایش بازی کند (مثلاً عروسکها را ردیف کند یا مدادشمعیها را بچرخاند) یا حتی فقط به یک قسمت از یک اسباببازی خاص علاقه نشان دهد، مانند دکمههای لباس عروسک.
- مشکل و مقاومت زیاد برای ترک یک عادت، یکی دیگر از نشانههای شایع ASD است.
- در برابر تمایل برای اینکه مشکل کودکتان را خودتان تشخیص دهید، مقاومت کنید و هرگونه نگرانی را با متخصص اطفال کودک خود مطرح کنید. برخی از رفتارهای بالا ممکن است بخشی از شخصیت یا رشد کودک نوپای شما باشد. متخصصان میگویند تشخیص اوتیسم توسط پزشک در 2 سالگی میتواند “بسیار قابل اعتماد” باشد اما توجه داشته باشید که اغلب برای بیشتر بچهها، زمان بیشتری طول میکشد تا تشخیص نهایی داده شود.
علل تأخیر در گفتار یا زبان
غیر ازاختلال طیف اتیسم، دلایل زیادی وجود دارد که ممکن است کودک شما تأخیر در گفتار یا زبان را تجربه کند. دلایل اولیه، دلایلی هستند که نمیتوان آنها را به برخی دیگر از بیماریهایی که کودک به آنها مبتلا است ارتباط داد.
گفتار و زبان دو چیز متفاوت هستند. گفتار شیوهای است که کودک شما کلمات و اصوات را تولید میکند، اما زبان یعنی کودک شما چگونه معانی را در ارتباط با کلمات به کار میگیرد و ارتباط برقرار میکند. کودکان ممکن است در گفتن کلمات، کنار هم قرار دادن آنها یا سایر مسائل مربوط به گفتار و زبان مشکل داشته باشند.
- اختلال زبان بیانی رشدی (DELD): کودکان مبتلا به این اختلال در بیان افکار خود با گفتار، حرکات و اشارهها و نوشتار مشکل دارند (اگرچه مشکل نوشتن در کودک نوپا قابلتوجه نخواهد بود). علت این اختلال ناشناخته است.
- اختلال زبان دریافتی: از طرف دیگر، کودکان مبتلا به اختلال زبان دریافتی در درک و پردازش زبانی که میشنوند مشکل دارند. این بچهها ممکن است کلمات اطراف خود را بشنوند، اما در پیوند زدن کلمات به معنی آنها مشکل دارند. مانند اختلال زبان بیانی، علت آن بهطور کلی ناشناخته است.
سایر بیماریهای ثانویه نیز ممکن است باعث تأخیر در گفتار و زبان شود. این به معنی آن است که تاخیر ناشی از بیماری دیگری است که بر قسمت دیگری از بدن یا مغز کودک شما تأثیر میگذارد، مانند گوشها یا کام نرم دهان.
این بیماریها و اختلالات عبارتند از:
- فلج مغزی
- آپراکسی گفتاری در دوران کودکی
- دیزآرتری
- کم شنوایی قبل یا بعد از تکامل گفتار
- ناتوانی ذهنی
- خاموشی انتخابی (selective mutism)
مداخله و درمان
در ایالات متحده، کودکان تا سن 3 سالگی واجد شرایط برنامه فدرال رایگانی تحت عنوان “مداخله زودهنگام” هستند. این برنامه شامل همه زمینههای رشدی کودک، از مهارتهای جسمی گرفته تا مهارتهای عاطفی و فراتر از آن است.
در رابطه با زبان و گفتار، شنواییشناسان و آسیبشناسان گفتار و زبان در مهارتهای ارتباطی، ازجمله گوش دادن، صحبت کردن، استفاده از اشارهها و درک کلی، به کودکان کمک میکنند.
پس از اولین مراجعه، کودک شما توسط متخصص ارزیابی میشود تا مجموعه نیازهای فردی او مشخص شود. اگر کودک شما واجد شرایط باشد، ممکن است تستها یا معاینات بیشتری انجام شود تا تیم توانبخشی کودک شما بتواند برنامه خدمات خانوادهی فردی (متناسب با شرایط خاص کودک) تدوین کند.
همانطور که از اسم آن مشخص است، برنامه هرکودک با توجه به نیازهای او و درمانهای احتمالی مربوطه تهیه میشود. شما بهعنوان مراقب کودک در تصمیمگیری درمورد اینکه چه چیز، بخشی از برنامه کودک شما باشد، کمک میکنید.
فعالیتهای درمانی برای کودکان نوپا ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- بازی کردن
- خواندن کتاب برای تعامل از طریق زبان
- تمرین کردن با صداها و هجاها
جلسات ممکن است در خانه شما یا در مدرسه مجاور (مهد کودک) یا سایر مکانهای عمومی برگزار شود.
شما، بهعنوان والد، همچنین میتوانید با آموزشهای مناسب آسیبشناس گفتار و زبان، به کودک در گفتاردرمانی کمک کنید. کارشناسان معتقدند که کودکان نسبت به یادگیری از والدین خود، واکنش متفاوتی نشان میدهند؛ بنابراین هنگام ارائه برنامه نهایی خود حتماً با متخصصان کار کنید.
صحبت کردن با متخصص اطفال درباره هرگونه نگرانی که ممکن است داشته باشید نیز فکر خوبی است. او میتواند در ارزیابی و همچنین توصیهها و هماهنگی تستهای پزشکی مناسب، مانند تست شنواییسنجی و ارجاعهای تخصصی احتمالی کمک کند.
بعد از 3 سالگی چطور؟
آیا فرزند شما تقریبا 3 ساله است؟ قبل از تولد، تیم مداخله زودهنگام به شما کمک میکند تا برنامه انتقال برای مرحله بعدی درمان/ پشتیبانی تدوین شود. برخی از ایالتها پس از این سن به مداخله زودهنگام ادامه میدهند، تیم شما میتواند اطلاعات بیشتری درمورد مشخصات به شما ارائه دهد. برای دیگران، خدمات ممکن است در منطقه مدرسه محلی آنها در دسترس باشد.
چشمانداز چیست؟
به یاد داشته باشید که هرکودک متفاوت است و هربرنامه درمانی فردی است. کودک شما ممکن است به سرعت به درمان پاسخ دهد (درصورت لزوم) یا از طرف دیگر، ممکن است مدتی طول بکشد تا آنچه باید را بیاموزد.
گفته شد در مواردی که کودک فقط تاخیر در گفتار و یا زبان دارد، و این تاخیر با بیماری دیگری همراه نیست، درمان زودهنگام میتواند مفید باشد. متخصصان آكادمی پزشكان خانواده آمریكا معتقدند كه كودكان این گروه بهطور معمول تا زمان ورود به مهد كودك، به گفتار طبیعی میرسند.
مطالعهای کودکان با تاخیر گفتاری را از 20 تا 34 ماهگی تا زمان مهد کودک و پس از آن دنبال کرد. این تحقیق نشان داد که 74 درصد از این گروه، تا زمان رسیدن به سن مدرسه، به مهارتهای گفتاری و زبانی طبیعی دست یافتند.
مطالعه جدیدتری نشان داده است که کودکان با تاخیر گفتاری ممکن است در سن 2 سالگی، به دلیل عدم توانایی در بیان کافی افکار و احساسات خود، مشکلات عاطفی یا رفتاری بیشتری داشته باشند. البته با گذشت زمان، این کودکان در مقایسه با همسالان خود تفاوت قابلتوجهی در این زمینهها نشان ندادند.
برای تأخیرهای گفتاری و زبانی ناشی از مشکلات ثانویه، پیشرفت کودک شما احتمالاً به علت و ادامه دادن درمانها بستگی دارد. امید خود را از دست ندهید. برای راهنمایی و پشتیبانی، به تعامل با متخصص اطفال کودک خود یا متخصص مداخله زودهنگام ادامه دهید.
کلام پاپانی
کارهای زیادی وجود دارد که میتوانید در خانه انجام دهید تا مهارتهای گفتاری و زبانی خوبی را در سالهای اولیه توسعه دهید. سعی کنید روزانه برای کودک نوپای خود بخوانید. همچنین میتوانید هنگام انجام کارهای روزانه آواز بخوانید و با صدای بلند صحبت کنید تا کودک کلمات و جملات بیشتری بشنود.
اگر هنوز نگران نرسیدن فرزندتان به نقاط عطف و مراحل بحرانی گفتار یا زبان هستید، با متخصص اطفال مشورت کنید. شما نیاز به ارجاع به خدمات مداخله زودهنگام ندارید، اما ممکن است پزشک کودک شما بتواند شما را به مسیر درست جهت دریافت کمک راهنمایی کند. مهم این است که مشکلات احتمالی را شناسایی کرده و در اسرع وقت حمایت و پشتیبانی دریافت کنید.
اگر مطمئن نیستید که آیا خانواده شما به خدمات نیاز دارد یا نه، نگران نباشید. این قسمت را به متخصصان بسپارید و به حمایت از فرزند خود ادامه دهید.
